TIAKO NY ZANAKO KA BEAZIKO (NY Andri-Fara)

TIAKO NY ZANAKO KA BEAZIKO

« Sambatra izay olona mahita fahendrena sy izay mahazo fahalalana »
Ohabolana 3 : 13

NY ANDRI-FARA


Atolotro ho an’izy 11 mianadahy zanak’ireo mpiray tampo amiko :

(Ranja, Sarindra, Feno, Ricardo, Tsiresy, Toky, Felana, Miora, Miara, Tojo, Ravo.) Fianakaviana ANDRIANARIVO, ary ireto ankizy ireto :
RANDRIANOELY Mevasariaka Onintsoa. 5 éme College Sait Jean MANDRITSARA
RAZAFINDRAIBENY Mialy Felaniaina. 6 éme Ecole La Pepiniere I Tsiadana TANA
Ireo Sekoly Alahady FJKM ANDRAINARIVO. SOKAJY ANKIZY.


Antananarivo 20 Aogositra 2003



TENY FANOLORANA

« Ny Anjara toeran’ny zanaka eo amin’ny Fanompoana » no lahatsoratra saika nataoko raha mbola nanovo fahalalana tany amin’ny toeram-panomanana ho Mpitandrina tany Mandritsara ny tenako ny taona 1999 – 2002. Hafa anefa ny lalana notendren’Andriamanitra ho ahy.Na dia nisy aza ny fahadisoam-panatenana tena goavana tao am-poko , dia nomeny Izy Tompon’ny asa hafa ihany aho satria Mampianatra Sekoly Alahady eto amin’ny Fjkm izay nametrahany ahy.Tao amin’io Fiangonana io no nikolokoloiko ny talentako dia ny fanomezam-pahasoavana mifandray amin’ny ankizy ; izany no nanosika ny tenako hanoratra an’ity boky ity. « TIAKO NY ZANAKO KA BEAZIKO »Tontolo iray nampiavaka ny mpanoratra izany, ka indro atolotro anareo ray aman-dreny, zoky, zandry.Masaka ny nahandro tsy nandrasana mpandoatra fa avy hatrany dia loarako.
Sedra maro sy mafy no nolalovako, tsy nandrasako mpitsara sady tsy nilaiko rahateo. Ampy ahy ny fitiavan’Andriamanitra sy ny ankizy ahy.Hisaorako ny Avo izany
Voka-pikarohana izy ity ka samy maka ny tandrifiny. Hoy Joba manao hoe : « Na dia hamono ahy aza Izy, mbola hanantena azy foana aho »Joba 13 : 15….Na inona anefa ditra sy adalana vitako teto ambonin’ity tany ity, eny na dia tsy mendrika hanonona ny Anarany Masina aza aho , na dia halan’ireo namako mpiara-manompo, mpiara miasa dia tsy very momoka ny nitaizan’i Dada sy Mama ahy ka nianarako Sekoly Alahady….tsapako fa Izy Tompo efa nisolo ny heloko ary trosa marobe no tsy maintsy efaiko…Hanompo Azy amin’ny heriko rehetra aho.
Fa hoy ny Soratra Masina manao hoe : « Aza mifaly ahy ry fahavaloko, fa na dia lavo aza aho ; mbola hiarina ihany, raha mitoetra amin’ny maizina aho dia Jehovah no fahazavana ho ahy » Mika 7 : 8


Ny Mpanoratra


TOKO I


1.1 NY ANJARA TOERAN’NY BAIBOLY

Manana anjara toerana ny lehibe eo amin’ny fitaizana ny menaky ny aina ny Baiboly, satria hita sy voasoratra ary voasoritra mazava tsara ao ny hafatr’Andriamanitra, izay nampitondrainy ireo mpanompony maro dia maro tokoa na tamin’ny fahitana na ny nofy na koa tamin’ny tsindrimandry no nanehoany an’izany ; na mivantana na ankolaka.
Maro tamin’ireo ray aman-dreny malagasy no mimenomenona ny amin’ny ditran-janany.Raha ny eto Antananarivo fotsiny dia tokantrano dimy amin’ny folo no mizaka ny tsy eran’ny aina.Telo amin’ireo tokantrano folo kosa izay manana ankizy latsaky ny 13 taona no mitondra faisana noho ny ray aman-dreny mamo lava na hiaran’ny habibiana indrindra fa kamboty ilay ankizy. Eo ihany koa ny disadisa ao an-trano na any ivelany. 90°/° ny tanora no mitondra ny lohany tsy hay tenenina fa mizotra amin’ny tsy tokony alehany. Ny 10 °/° amin’izy ireo dia mibaby ny vokany sy mitondra takaitra, maty na lasa adala.Iza no omena tsiny ! Ny Mpitandrina, Pasotora sa ny Pretra !? Sao dia ny Mpanabe sy ny mpitondra fanjakana ! Sa izaho….ianao, isika rehetyra izao.Mizotra mankaiza ny fanabeazana.Tsia a ! Samy tompon’andraikitra manoloana ny fivarianan’ ireo tanorantsika ireo ary tsy misy afa-miala na dia iray aza satria any am-parany any dia am-pamoahana isika, dia inona no holazaiko na holazainao manoloana izany fihaona izany.
Andeha ary isika hiara hanabe ny solofo sy dimbin’ny ala : ireo no antsika na hendry na adala.Tsy vahaolana ny tondro-molatra sy ny fifanomezan-tsiny ary ny fanakianana ; fa raha misy lavo izy ireny na iza na iza, na zanaly ny Fiangonana izy na tsia, raison y andraikitra aza miandy baiko…..
Inona no tokony atao ?...Loharano hanovozam-pahendrena ny Baiboly ary mitana ny anjara asa lehibe eo amin’ny fanabeazana fa sady hanoro (Guide) izy no hampianatra « Enseigné).
Ry ray aman-dreny, zava-poana izany fitaizana izany raha tsy mifototra amin’ireto :

- Didy
- Ny Fananarana
- Ny Fankatoavana

Andeha ary ho jerentsika tsirairay avy ireo satria dingana telo tsy afa-misaraka amin’ny amin’ny anjara toeran’ny baiboly, toy ny toko telo nahamasa-nahandro…

1.1.1- Ny didy
Ao amin’ny Didy folo diua ambaran’Andriamanitra ny tsy maintsy hanajana ny ray aman – dreny. « Manaja ny rainao sy ny reninao mba ho maro andro hianao ao amin’ny tany izay omen’i Jehovah Andriamanitrao anao » Eksodosy20 :12
Safidy sy adidy napetrak’ilay Nahary izany mba hankatoavina.Matoa misy ray sy reny dia azo antoka fa tsy maintsy hanabe sy hitaiza izy ireo ; anankiray amin’izany ny fanambaran’i Jesoa Kristy Tompo tamin’ny mpianatra, fa : « Avelao ny zaza hanatona Ahy ; ary aza rarana, fa an’ny toa azy ny Fanjakan’Andriamanitra » Lioka 18 :16
Nanome hevitra ingahy Gunther Dehn, amin’ilay boky nosoratany. « Ilay Zanak’Andriamanitra » Heviteny araka an’i Marka, Pejy 146… « Fa Jesoa Tsy nampianatra katekomena ny ankizy, tsy nananatra azy ara-moraly fa nandray azy, nanafosafo ary nitahy azy. » Nanambara izany teny izany fa tena tompon’andraikitra ary tsy nanilika an’izany raha voatery nanao izany ireo mpianatra.Tsy te ho tompon’antoka sy izay zava-hitranga eo ; Araka io mpanoratra io ihany dia : « Manana andraikitra amin’ny ankizy sy ny zaza ny Fanjakan’ny lanitra,satria amin’izy ireo na dia iray aza tsy misy fisalasalana ny fahamendrehany ary tsy manana na inona na inona » op. Cit. p. 145. Didy napetraka izany ho fitaratra eo amin’ny fanabeazana tsy misy ankanavaka.

1.1.2- Ny fananarana
Ny Ohabolana izay nataon’i Solomona Mpanjaka, zanak’i Davida dia maneho sy manambara izany
 Ao ny fananarana tsy hikambanana amin’ny mpanao ratsy : « Anaka aza miara-dàlana aminy hianao ; arovy ny tongotrao tsy hankamin’ny alehany »Ohabolana 1 :15
 Ny fananarana tsy hijejojejo : « Nahoana hianao anaka no ho renoka amin’ny fitiavana vehivavy jejo » Ohabolana 5 :20a
 Ny fananarana hankato tsara ny ana-dray sy reny, mba hifady ny fijangajangana : « Izay mijangajanga amin’ny vehivavy dia tsy ampy saina, izay ta hanimba tena no manao izany » Ohabolana 6 :32
Afaka miara-dàlana amin’i Jesoa Kristy Tompo ary ireo rehetra manana foto-pisainan’ny zaza, tsy hoe manao fanahin-jaza (Retour d’age) ¨no tiana ambara fa maneho ny toetra ao anaty mihitsy…tsy mialona no tsy miavona am-po.
1.1.3- Ny fakantoavana
Mamela dindo anankitelo ny fankatoavana
 Am-panajana ( Le respect ) mampanoa
 Fanekena ( L’obeissance ) manaiky
 Ny Andraikitra ( La responsable )
Raha tiana hanana toetra hanaja sy hankatoa ary hanana andraikitra ny zanaka dia isika ray aman-dreny aloha no voalohany maka izany toerana izany. Ampiharo amin’ireny madinika ireny na naterakao na tsia ny voalazan’ny Soratra Masina, manao hoe : « Ny tsora-kazona sy ny anatra no manome fahendrena » Ohabolana 29 :15a sy ny hoe : « Izay mitsitsy ny tsora-kazony dia tsy tia ny zanany. » Ohabolana 13 ;23a . Raha ireo teny ireo no dinihana sy heverina dia manohitra ny zo omen’ny firenena mikambana ho an’ny ankizy. Tsia ! Aza mandray an-tendrony isika fa alaivo ambony alaivo ambany…diniho sy fakafakao tsara ny lanjan’io Tenin’Andriamanitra io ankehitriny ampitahao amin’izay taon-jato maro nifandimby izay.Koa satria ny tenin’Andriamanitra no loharano hanovozantsika fahendrena dia mampianatra antsika hankatoa sy hanaja aryu hifanaja izy.Tahaka an’i Davida mpanjaka nankatoa an’i Jehovah, rehefa nanarin’i Natana Mpaminany. « Efa nanota tamin’i Jehovah aho » II Samoela 12 :13, sy ny amin’ilay zanaka adala rehefa tratran’ilay fangirifiriana mafy dia nitodi-doha niverina nody tany amin-drainy. « Raiko ô ! efa nanota tamin’ny lanitra sy teo anatrehanao aho ka tsy mendrika ho zanakao intsony »Lioka 15 :21
Raha bangoina fohy dia ireto no tena zava-dehibe tsy maintsy hampiharina manoloana ny andraikitra amin’ny lafiny fanabeazana ny sombin’ny aina.
Ny Didy , aloha no azo heverina ho voalohany indrindra sy tena zava-dehibe satria io no fanoitra iray mahery indrindra, kanefa ny tena sitrapon’Andriamanitra marina no mila katsahina sy fantarina sy maintsy karohina mba tsy hibirioka any amin’ny tsy tokony ho izy indray ilay Didy ka lasa Didy kofehy lehibe na Didy jadoana indray. Dinihana manaraka ny Fananarana , izay tsy azo atao ambanin-javatra fa miakina aminy avokoa ny fisehoan-javatra mety hipoitra tampoka amin’ny tsy ampoizina na koa amin-javatra hafa na mbola hitranga izany na tsia.Ny haseho farany dia ny Fankatoavana , tsy ny kely indrindra fa iankinan’iretsy roa voalohany dia ny fankatoavana azy ihany amin’ny fo na ho antsika beazina na ho an’ny ray aman-dreny mpanabe.


1.2 NY FANABEAZANA ARA-PANAHY
Amin’ny Malagasy dia misy akony aminy tanteraka io fanahy io. « Ny fanahy no maha olona » latsa-paka amin’ny foto-pisainany ary izany no nandaharany sy nitsarany ny fitondran-tenany na teo amin’ny fianakaviany na ny tontolo manodidina azy.
Ny Ntaolo dia nihevitra azy io ho tsy mety maty ka nahatonga ny olona hanana herin-tsaina sy hanan-tsafidy.Ny kristiana ihany koa dia mino izany ho fanahy hendry sy ambony indrindra.
Samy manana izay hamaritany ny fanahy ny Firenena maro eto ambon’ny tany, ka amintsika ny fanahy raha ny fototeny niaviany no fotorina akaiky dia : « AHY » maro no andraisana io teny io, mety ho fanahiana na koa fananako manokana…kanefa dia maneho eritreritra lalina sy fisainana tsy takatry ny saina.
Mizara roa miavaka tsara izy io amin’ny Malagasy dia ny mety maty toy ny saina eti-mikaroka na mamantatra zavatra na koa toe-java-miseho « INTELLIGENCE » ny fahatsiarovan-tena fotsiny « CONSCIANCE MORALE» ary ny saina mpanatsikera ny anton’izao sy izao « RAISON ».Ny tsy mety maty dia ny Fanahy ambony indrindra nomen’Andriamanitra izay nampiavaka antsika amin’ny maty dia ny « AME » na ny « ESPRIT »
Ny Malagasy na mino izy na tsia (Andriamanitra nahary ny lanitra sy ny tany no tiana ambara) dia samy manabe ny zanany amin’ireo toe-javatra vitsivitsy notanisaina ery ambony ireo mba ho lasa olom-banona ka misy mihitsy mandefa ny zanany ho….(Anjaran’ny tsirairay no maneho heviny eo)

1.2.1 Beazina ara-pivavahana
Maro ny fivavahana na antokom-pinoana samy manana ny mpanaraka azy avokoa izany eto Madagasikara ary tsy voarara raha tsy manohitohina ny fiandrianam-pirenena na koa mivoana amin’ny soa-toavina misy eto an-toerana. Tsy misy ihany koa fanerena ankolaka na mivantana atao mba hidirana ho mpikambana fa an-tsitrapo.Ny lalàm-panorenana no fototra niaingana amin’ny maha Repoplika an’i Madagasikara.
Amin’ny maha fikambanana voafehin’ny lalàna azy dia tsy maintsy manaraka ny toro-marika izy ireo na dia manana izay fomba hanabeazany ireo mpino ao aminy. Hafa tanteraka amin’ireo antokom-pinoana hafa anefa ny an’ny Fiangonana mitory an’i Jesoa Kristy Tompo, ilay zanak’Andriamanitra nahafoy ny ainy ho sorona noho ny fahotana nanjaka teto an-tany.
1.2.2 Beazina ara-pikambanana

Tsy tambo isaina fa misandrahaka izay tsy izy ny karazam-pikambanana eto amintsika, ao ny tsy miankina na miankina ( Fiangonana sy Fanjakana no tiana ambara) Mihamaro ihany koa ireo karazana fikambanana avy any ivelany matanjaka sy manara-penitra iraisam-pirenena ny fijoroany na ny rafitra ao anatiny toy ny « ONG ».
Fa ny tiana havoitra dia ireo Sampana velona eo anivon’ny Fiangonana na ivelan’ny Fiangonana dia ny « SCOUTISME » izany.Ekena fa nanana traikefa tao aminy izy ireny ka tsy azo atao ambanin-javatra ary lakolosy fanairana ho an’ny Fiangonana tsy mbola manana izany Sampana izany, tsy azo lavina kosa anefa fa maro ireo mpanabe mivily any amin’ny tsy tokony ho izy na dia tsy hiteny afa-tsy ny fanolanana ny ankizy tezaina aza.
1.3 FANABEAZANA ARA-TSAINA SY ARA- MORALY

Hidirantsika lalina izy ity noho izy anto-piveloman’ny fanabeazana mihitsy.Tsorina aloha fa dingana iray tsy maintsy hialana ny fahazazana na tiana na tsy tiana.Ny famolavolana ny toe-tsain’ireo tanora ireo ; dien’izao vao manomboka handray ny maha sakan-jaza azy izao , noho izy ireo tia andrakandrana sy tia karokaroka ary mety tsy ho voafehin’ny foto-pîsainana maha olona intsony.
Tia andrakandrana mantsy izy ireo ary lasa safidy iray hizorany ho any amin’ny fahasambarany ny fidorohana sy fisotoana zava-mahadomelina. Hoy mantsy Atoa KOFI Annan, sekretera jeneralin’ny Firenena Mikambana hoe : « Ny zava-mahadomelina dia manimba ny fiaraha-monina ; mampirongatra ny asan-jiolahy ; mampihanaka ny aretina toy ny Sida ary manimba tanorantsika sy ny hoavintsika ».Izany dia manisika ny Fiangonana hanabe ny zanany mba hamihena an’ireto endri-javatra ireto :
1. Ny Famonoan-tena ( la Suicide )
2. Ny herisetra any an-tsekoly ( la violence dans les écoles)
3. Ireo aretina azo avy amin’ny firaisana ( Les maladies vénériennes)
4. Ny Fijangajangana sy ny firaisana ara-nofo ( La postitution et la pornographie)
5. Fanelahana,mpamelaka,fironan’ny lahy amin’ny lahy toy izany koa ny vavy amin’ny vavy ( l’ homosexualité)
Ny toe-tsaina izay mirona amin’ny fitiavan-karokaroka sy ny famolahana ny eritreritra no mahatonga ny ankizy hivoana amin’ilay fiheverena izay ambarany fa tena izy kanjo manaitra « EXITER » ny vatana fotsiny ka miteraka ny fiontanam-po ( Emotion amin’izy samy ankizy na amin’ny olon-dehibe.
Sarotra eto ny famolavolana azy ireo satria ny saina no volavolaina ary tsy azo hampanginina ny ara-moraly izay ny vava no manana anjara fitenenana betsaka.Raha tiana ary ny tsy hizoran’ny zaza na ankizy ( zanaka) amin(ireo filana ireo dia ilaina ny ahatongavany amin’ireto :

1.3.1 Beazina ara-panatanjahantena
Sehatra iray entina hanabeazana ny ara-tsaina ny tontolon’ny fanatanjahantena na dia ho an’ny vatana aza ; mamolavola tanteraka ny toe-tsaina hanohitra ny faharesena sy ny mety hitondra any amin’ny fitondran-tena tsy mendrika mantsy izy raha tsy mitandrina. Ohatra entina mangalatra na koa hamonoana olona .
Miteraka tontolo iray vaovao izy io, izay mampitsiry ny fifaneraserana tonga lafatra ka mampifanatona ny tanora samy ao anatiny sy mampivelatra kokoa amin’ny fifanankalozana traikefa (Expérience) na koa hampisehoana ny maha izy azy ny tsirairay ao anatiny tontolon’ny fanatanjahan-tena ihany anefa.Ohatra : Vaovao na Serasera ( Information ou Communication ) Tsotra ny antony satria izy ireo dia mora entina sy taomina « Influençable » amin’ny zavatra tsqara noho ny ilay hery mitarika « Influence » ao anatiny.
Miankina amin’ny fanabeazana mirindra anefa izany ary mibahan-toerana ao ny toe-tsaina tena Kristiana. Hoy mantsy Atoa ANDRIAMITANDRINA Fenosoa ; Mpitandrina, raha nanao famelabelara-kevitra tao amin’ny FJKM ANDRAINARIVO (Tamin’izany fa efa ANDRAINARIVO FAHASOAVANA kosa ankehitriny), fa mila miala voly ny Kristiana …tsy natokana ho an’ny tsy mpino ihany akory.Nanome ohatra izy ny amin’ny hazakazaka « Cours » izay fanaon’ireo mpitondra Romana fahizay.

1.3.2. Beazina ara-kolotoraly
Isika malagasy dia manana ny kolontsaina nentim-paharazana, saingy nosimban’ny vahiny izany.Misy amin’ireny no tsara sy mendrika harahana, ao ihany kosa anefa ireo tsy misy ilaina azy intsony.Hoy ity mpanoratra iray : « Tsy misy mampatory ny fieritreretana toy ny fahazarana ».
Ao anatin’io fanabeazana ara-kolotoraly ion y famaritana ny atao hoe : « Ny marina, ny tsiny, ny tody, ny lahatra, ny anjara, ny rariny, ny vintana, ny hitsiny » eo dia eo anefa ny fifangaroana misy eo amin’ilay Andriamanitra sy ny razana ary Andriananahary.
Nasehon’ny Ntaolo ho efitra telo miavaka tsara ny dingam-piainany ka nozarainy toy izao :
 Ny efitra voalohany : Fiainana ara-batana sy ara-pivelomana
 Ny efitra faharoa : Fiainany ara-po sy ara-pihavanana
 Ny efitra fahatelo :Fiainany ara-panahy sy ara-pahamarinana.
…ary ny ankehitriny…
Andeha hozaraintsika efatra miavaka tsara izany rindrina manasaraka izany
 Ny rindrina voalohany : Fiainana mampiseho ny Hery sy ny Voninahitra.
 Ny Rindrina faharoa : Fiainana anjakan’ny Ratra-po sy ny Fialonana ary ny Fiatsarahambelatsihy.
 Ny rindrina fahatelo : Fiainana anjakan’ny Fitiavam-bola sy ny Fitiavan-tena.
 Ny rindrana farany kosa dia maneho fa sarahan’ny Politika maloto ny fiainany, tsy mifampatoky intsony, mifamono sy mifandripaka. Raha iry voalohany no resahana dia fahendren’ny razana teo aloha izany fa ilay faharoa kosa dia maneho fa mivaona amin’ilay soa toavina malagasy.
Izany fahendren’ny razana fahiny izany dia nasehon’izy ireo an’Ohatra tamin’ny alalan’ny Ohabolana nampitovy ny olona sy ny biby… :
« Lambolahy mitsako moka, sitrany ahay vaza-mihetsika »
« Vorona tokana anosy, ka miherikerika irery »
« Ombalahy, tsy roa am-pahitra »
Efa miseho lany ihany koa ny tontolon’ny kanto sy ny literatiorany.Ireo vanim-potoana nisy teto amin’ny Firenena dia tokony ho fanoitra eo amin’ny taranaka ho avy.Mamolavola ho olom-banona mantsy ny riba sy ny literatiora tsy lefy laza ary tsy mety avalon’ny taona. Maro izy ireo izay mbola iainana ankehitriny na dia iniana hampanginina aza.Toy ny : « Angano ; Ankamantatra ; Hainteny ; Kabary ; Ohabolana ; ireo aloha no azo heverina fa kolontsaina fototra maha malagasy…Ny Poezia na ny Tononkalo mantsy dia literatiora indrana tsy ratsy fa ilaina fitandremana.Ny Mpanoratra ihany koa dia nampiseho ny Kantony ho « Soratra miteny, fa tsy Tononkalo »
Ny ankizy mantsy dia mila mamantatra vao mampanaiky ny sainy ho amin’ny zavatra tiany sy maminy.Anjaranao mpanabe ny mamolavola azy ami’ny fanehoana ireo dingana nolalovan’ny Fireneny. Ho taitra ny hambom-pony ka hiredareda ao an-tsainy ny fitiavana hanompo ny tanindrazany izay tsy iza fa i Madagasikara ka tsy hiroaroa sain aizy na dia safiotra aza.
Miankina amin’ny toe-tsaina ny maha simba ny kolontsina sy maha moana ny literatiora. Isika no vahaolana.


1.4 IREO MPITONDRA FIANGONANA
… « Mahatoky izao teny izao, raha misy manao ny asan’ny mpitandrina, dia maniry asa tsara izy, koa ny mpitandrina dia tsy maintsy ho tsy manan-tsiny, hendry, tia filaminana, mahay mampianatra. » I Timoty 3 : 1-2
Olona voatokana sy tsara fidy ny mpitondra Fiangoanana na iza izy na iza : noho izany dia olon’ny fdanabeazana ihany koa, ary tokony hijoro amin’ny fahamarinana ; satria nobeazina tamin’ny Soratra Masina nandritra ny androm-piainany ka tsy tokony hamilivily ny fombam-pahendrena.

1.4.1. Ny fiainam-panahiny
Masina ny mpitondra Fiangonana, ary fitaratra amin’izay ataony rehetra. Isan’ny soatoavina amam-pahedrena mendrika halain-tahaka ihany koa ny fiainam-panahiny…noho izany tokony hijoro tsara amin’ny fitaizana tsy miangatra izy ireo na ho an’iza na ho an’iza. Tsy mifidy olona beazina sy omena traikefa hanasoavana ny namana, ny fiainanam-panahiny mantsy dia sondrom-pahalalana hitarafana ny tontolom-panabeazany na tsara io na ratsy
Ny mpanabe matetika no lasa beazina indray. Ny antony dia tsotra ihany ; tsy voataizany intsony ilay Jerosalemany, izay manomboka eo amin’ny tenany sy ny vady aman-janany.Toa lasa fahalemena ho azy ireo ny mijoro amin’ny hevitr’Andriamanitra sy mitazona ny fahefana nomen’ny Kristiana tsirairay na ny Foibe azy ireo, ka tsy voalanjalanja intsony ny tena fahefana marina araka ny tena sitrapon’Andriamanitra marina sy tena izy, atahorana mantsy ny fisadoham-pahefana tsy avy amin’i Kristy Tompo ilay Mpaniraka akory…
Mitoetra ny maha olombelona, aiza anefa ny maha mpitondra Fiangonana, manabe ho olom-banona, fitarihana ny mpino hanara-dia an’i Jesoa.
Saro-pady ny fiainan’izy ireny satria sakana iray tsy hitoeran’ilay Fanahy Masina izay manome hery ilay nirahana ka manome azy ny Fahendrena lalina tsy takatry ny saina ka ho Mpananatra sy Mpampahery amin’ny fotoana rehetra, noho izany dia ilay ratsy no manjaka ka ho feno lainga sy fitaka ary fanahy mampahory an’ilay nirahana ka hiantefa amin’ny beazina izany… Ireo zava-droa loha ireo ihany no safidy sy maintsy lalana… « Ny Fitiavana ao anaty mantsy dia fanoitra iray entina manabe, izay tsy mba porofoin’ny teny fa amin’ny asa ihany »

1.4.2. Ny fitondran-tenany
Endri-panabeazana fototra tena azo alain-tahaka ny fitondran-tena tsara avy amin’ny mpitondra Fiangonana. Timoty iray amin’ireo zanak’ i Paoly Apostoly, ara-panahy no modely mendrika amin’izany. Tsara ny fitondran-tenany….Indrisy mantsy, mba firy amin’ireo voaantso ireo no mitovy aminy, ny sasany aza matahotra ny hiasa ny saha izay nanirahana azy, ao ireo manda tsotra izao, ny hafa moa mitady hirika handaozana ny fanompoana…tsy anjarako ny mitsara, tsy natao ho amin’izany koa ny tenako saingy voasoratro ka aoka mba hampieritreritra ny hafa, na izaho aza mbola eo ampandinihana lalina tanteraka ny momba ahy….tsy tanteraka…mpanota…olona voahozona ka mila mandini-tena. Sarotra ny manabe olona iray ho lasa olom-banona, kanefa izay niantsoana anao asehoy amin’ny mpiara-belona aminao : dingana iray tsy azo hihoarana ny fitondran-tena satria ao no misy ny hery sy ny fahefana.

1.5. IREO RAY AMAN-DRENY
Tompon’andraikitra voalohany eto an-tany amin’izay nametrahan’Ilay Nahary izao tontolo izao azy ny ray aman-dreny raha vao mahita ny masoandro ny menaky ny ainy, noho izany dia vonona ny : « Hamelona . Hitaiza. Hikarakara » Ireo no tsy maintsy hampiharina amin’ny zanaka.
Ireo ray aman-dreny ambara etoana dia ireo ray aman-dreny vita soratra ara-panjakana tany amin’ny Firaisana sy vita fanamasinana tany am-piangonana natrehan’ireo valombelona roa na maromaro fa tsy ray aman-dreny manao tokantrano maso tsy akory.Andraikitra goavana ny zanaka mato ateraka.

1.5.1. Ilay Fanekena
Adidy tsy maintsy tanterahany ny :
• Manolotra azy ho amin’ny Sakramenta ny Batisa na ny Batemy
• Mivavaka ho azy tsirairay . Joba 1 :5
• Miaraka aminy hivavaka any am-piangonana na ny Tempoly
• Mampirisika azy hianatra Sekoly Alahady na ny Katesizy
• Maniry ny mba hananany toetra mendrika araka ny soatoavina Kristiana
• Mitaona azy araka izay azo atao mba hianarany Katekomena ka hanolorany tena ho an’Andriamanitra
• Manisy fotoam-bavaka isan’andro ao an-trano
1.5.2. Ny Fitondran-janaka
Isan’ny lesoka anankiray avy aty amaintsika ray aman-dreny ny ny fandosirana andraikitra na koa ny adidy , malaina isika ny hiaraka hidinidinika amin’ny zanatsika, kanefa :
o Tokony hanana fotoana malalaka tsara isika mba hiarahana aminy. Ohatra : « Fitsangatsanganana, Fijerena sarimihetsika,Milalao Baolina na koa Milalao Karatra na Daomy na kilalao hafa toy ny Katro na ny Fanorona, Mamboly hazo, sy ny maro hafa »
o Tokony hanana fotoana hihainoana azy ary aza dia lavina avokoa izay ambarany amintsika
o Tokony hitaona azy mba hiasa na koa hampianatra azy ny asa fanao ao an-trano sy handanjalanja ny zava-misy manoloana ny fiainana atrehany fa tsy dia mpempoina lava zao
o Tokony hampitoviana ny fitondran-janaka
o Tokony hampididitra azy an-tsekoly

1.5.3. Ny Fitondran-tenany
- Tezao hanana fahazazavana tsar aizy ka ianao no tahafiny
- Zaro handray andraikitra izy
- Zaro hifandray amain’ny namana tsara ihany izy aloha
Ireo dingana ireo no tsara ho fantatra izay miankina betsaka amintsika ray aman-dreny ny fanatanterahana azy.Isika mantsy eto no tompon’andraikitra na tompon’antoka voalohany raha sendra mibiririoka any amin’ny tsy tokony ho izy ireo zanatsika ireo. Noho izany dia mila : Hazavaina , na Atoro « Expliquer » na Fanazavana « Explication » na fibeazana azy ireo ny tokony arahana sy ny tsy azo tanterahana.

1.5.4. Modely ho an’ny Zanaka
Fanekena teo amin’ny Batisa na koa ny Batemy teny ny hoe : « Hijoro amin’ny Fiteny sy ho amin’ny Asa ary ny Fanompoana an’Andiamanitra mba ho fianarana hoa an’ny Zazaka tsy hiteny ratsy na hiozom-poana, tsy hanompa, tsy hanao teny maloto na dia tezitra aza, Tony tsara rehefa mibedy ary atao fantany tsara ny antony hikapohana azy. Tsy azo adinoina anefa fa andraikitra lehibe ny miala amin’ny fahazaran-dratsy na dia sarotra aza satria fahalemena sy asan’ny demony amintsika ray aman-dreny noho izany :
1. Tsy tokony ho mpimamo lava
2. Tsy tokony ho mpiloka gaigy lahy na gaigy vavy
3. Tsy tokony ho lian’ady aman’olona
4. Tsy tokony ho mpifosafosa na koa ho fotsy varavarana
5. Tsy tokony ho tia endrikendrika ka mahatonga ady sy fanozonana
6. Tsy tokony ho tia Vola sy Voninahitra ary Vehivavy
7. Tsy tokony ho jejo loatra na manao fitafy manintona ny lehilahy
8. Tsy tokony ho mpirenireny lava na manjenjena foana amin’ny alina
9. Tsy tokony ho tia vetaveta na mampiseho fomba tsy mendrika ny Kristiana
10. Tsy tokony ho tia tena loatra na koa mahihitra loza tany fa mahay manome sy mizara izay hananana, fa mazoto hiasa amin’ny fahamarinana sy amin’ny fanaovan-tsoa ary tsy hizahozaho na hiavonavona.
11. Tsy tokony ho hitan’ny ankizy ny adin’ny mpivady, ilaina mantsy ny fifandeferana, ary mahasoa ny zanaka ny hananany efitrano mitokana.

1.5.5. Tezaina hanana toetra soa
Tsy misy afa tsy fifankatiavan’ny mpivady ihany no ahatonga ny zanaka ahatoky kokoa, fa vonona ny hamelona isika ray aman-dreny. Tokony ho olom-bavaka, ho tia ny tanindrazany ary hisedra ny sarotra ka ahatsapa fa ady
Ny Fiainana

1.6. NY ZANAKA
Raha ny zanaka noi heverina dia fitiavana ihany koa no tsy mainsty havaliny ireo nahitany masoandro.Rehefa mitombo ny zaza mahalala mihevitra sy mandinika dia fisaorana azy ireo no valim-pitiany ary izay ihany koa no tadiavinay ray aman-dreny
Ny fanoavana ireo masoandro amam-bolana dia toetra takiana ary tsy maintsy ihany koa hananan’ny zanaka tsara fanahy ; Hianareo zanaka hoy ny Soratra Masina : « Maneke ny ray aman-dreninareo amin’ny zavatra rehetra…. » Kolosiana 3 :20 sy ny hoe : « Manaja ny ray sy reninao mba ho maro andro ianao….. » Eksodosy 20 :12
Eo amin’ny fandavany ny tenin’ireo ray aman-dreniny dia mila fitandremana tsara, raha zanaka hendry izy dia fantatra fa manoa ( fanoavana ) azy no tiany indrindra ka tena malahelo fatratra izy raha voatery handà ny teniny, noho izany dia tsy amin’ny fireharehana sy amin’ny fiavonavonana no hanaovany izany fa amin’ny fanetren-tena sy alahelo mafy kosa. Tsy tiany ny hampieritreritra sy handrehitra ny fahatezeran’ireo ray aman-dreniny, ka amin’ny teny mora no hanazavany sy amin’ny tsy ahaizany hanao araka ny nolazaina taminy, fa mifanohitra amin’ny sitrapon’Andriamanitra, ka dia fady aminy ny hanao izany. Ohatra : Misy ireo ray aman-dreny mampanao asa ratsy ny zanany ka mandefa ny zanany mba hivarotra ny tenany na koa hangalatra, eo ny fampianarana azy hisoloky sy hiloka.
Tsy tokony hitsahatra na oviana na oviana ny fanajan’ny zanaka ny ray aman-dreniny, na dia efa olon-dehibe ka ho lasa ray aman-dreny indray aza izy, ilaina ny filana hevitra amin’izay mahasoa ihany anefa. Aminy mantsy dia mahasoa izany na ho amin’ny soa na ho amin’ny sarotra sy ny mafy amin’izay zavatra rehetra ataony. Izany fanajana izany dia aseho amain’ny asa sy ny fikarakarana ny hany mba ahavelomany sisa eto ambonin’ity tany ity…Misy aza zanaka tsy mety manam-bady mihitsy noho ny tahotra tsy ahavitan’ny adidiny raha sedra tokoa izany, tsy hoa an’ireo nahitana masoandro ihany anefa fa ny momba ny ankohonana manontolo mihitsy…mila ny fiarovantsika mantsy izy ireo ary tena manankina tanteraka ny fiainany amin’ilay zanaka mba hianteherany ka ilaina fandavan-tena .Hoy ny Ntaolo mantsy : « Nibaby ahy niakatra ka mba babeko midina koa »

1.6.1 Ny Fifankatiavan’ny zanaka
Misy fahavalo ny fifankatiavan’ny samy zanaka, izay tsy maintsy ambenana mafy mba tsy hitroatra. Ny anankiray ao amin’ny ray aman-dreny raha sendra samy hafa ny fitiavany ka manao fitondra-mitanila ( tsy mitovy na manisy tombo sy hala ny zanaka) izy ireo, ka ny fitiavana asehon’ireo nahitany masoandro no toy ny rivotra iainany.Mazava tsara fa raha io no manjaka ao an-trano dia ho vetivety dia ho rava ilay tokan-trano naorina hanjakan’ny tombo sy hala. Ny faharoa eto dia ny fahasarotan’ny fitaizana ny zana-drafy na ny fananganana anaka, tsotra ny antony, tsy hitovy amin’ilay naterakao mihitsy izy ireo, ary ny tena loza dia ny mifandrafy ( fifandrafesana ) ny samy tezaina ; indrindra moa ka hita kilema ilay hafa amin’ny tena zanaka, noho izany dia mila fitandremana sy fahatonian-tsaina tanteraka ny manatanteraka ny filana mba hanaiky hitaiza ny zaza hafa tsy anareo mivady, tsy ho an’olo-drehetra anefa mahasahana ny sarambambem-bahoaka na ambony na ambany izany eo amin’ny lafiny fitaizana

1.6.2. Ny amin’ny Vinanto
Zanaka ny vinato raha ny heviny na lahy io na vavy saingy mikambana amin’ilay zanaka ao an-trano ka manana fahefana feno sy zo tanteraka ara-panjakana.Kofehy mamatotra ny fianakaviana roa tonta izy roa ka raha Lehilahy ilay Vinanto dia manana adidy sy zo ary mitaky asa mivaingana ho an’ny rafozany, sarotra io raha Vehivavy no nandray ilay toerana. Fanontaniana tsy ahitana valiny ny hoe : Fa maninona ny misy olana eo amin’ny Rafozam-bavy sy ny Vinantovavy ? tsotra koa ny valiny satria ny vy tsy mikitrana irery ary ny tena fositra dia ny Zaobavy ary io no fanalahidy mahatonga na tsy mahatonga ny fikorontanana eo amin’ny fianakaviana ka mahatonga ny reny haka fanapahan-kevitra samy irery hanapaka ny fanambadian-janany…ralehilahy moa malahelo an-dreniny tsy manontany ny antony fa avy hatrany dia nahoana nahoana ka manapaka tsotra izao ny kofehy nifamatorana. ( Mba fantatrao moa fa firy firy ny tokantrano rava noho io toen-javatra io, firy ny vehivavy manaraka ny vadiny no mahita faisana niaram-bono sy ratra noho ny tsy fisainana kely monja fa avy hatrany dia pa ! misy indray vehivavy matanja-tsaina ka mitomban-dahy ka toy ny ankohovavy maneno avy hatrany dia vavany manaonao foana ary miafara amin’ny famonoana ny rafozam-bavy sy ny vadiny…loza izany, mora ka voasoratra…) Ny NTaolo moa dia nandrafitra ohabolana ho antsika :
« Aleo tsy tiam-bady toy izany tsy tian-drafozana »
« Miasa jamba rafozana ka herim-po very maina »
« Raha tiana ny vady dia ny rafozana no tsinjovi-mandeha »
« Misosososo toy ny vinato tsy mahare fosa » Ireo dia maneho sy manambara ny lonilony sy ny tsy fahafantarana ny tena toetra ao am-pon’ny tsirairay ka mety handrava ny fihavanan’ny roa tonta na ny mpianakavy mihitsy ; ny loza dia ny fitsingilahilan’ilay fanambadian’izy roa.
Zava-droa loha no miteraka ny disadisa ao anivon’ny tokan-trano :
1. Mbola miroroa saina, eto no mila mijoro ny tena lehilahy ho tena raim-pianakaviana na dia ambara fa mitovy zo ny lahy sy ny vavy , eo amin’ny fitondrana ny ankohonana no mampitovy zo raha ny hevitro nanoratra ny boky no heverina kanefa misy kosa fahefana izay tsy azo omena ny vehivavy ( anjaran’ny tsirairay no mamaritra izany fahefana izany satria tsy hitovy amin’ny ahy )
2. Ny fahalemen’ny lehilahy mbola omen-dreniny na ny rainy hevitra diso ka mampalemy azy sy ny havany akaiky.
Inona ary ny vahaolana e !
• Tsy tokony hiandany na amin’iza na amin’iza
• Halavirina tanteraka ny feo mety hanimba ny tokan-trano
• Foanana ny resa-be na resa-poana ary fehezina ny vava
• Tsy tokony hisy ny havan’ny lahy sy ny havan’ny vavy fa mitovy
• Ampifandimbiasana ny famangiana ny havana roa tonta ka ho fananjana dia ny rafozanao aloha no vangiana voalohany (mandefitra )
• Atao mitovy ny vola fanomezana ireo ray aman-dreny
• Hafa ny iray tampo sy ny vady ary tsy mitovy mihitsy ireo
1.6.3. Ny Zanaka sy ny fitsipika
« Ny tsora-kazo sy anatra no manome fahendrena fa ny zaza aranana mampahamenatra ny reniny » Ohabolana 29 : 15.Mbola ho dinihantsika lalindalina amin’ny toko manaraka, manoloana ny fanambeazana ivelany.
Eto amin’ity zana-kevitra ity dia mitaky zava-droa loha avy amin’ny zanaka sy ny ray aman-dreny :
1. Ny Fanajana (Obeissance)
2. Ny Andraikitra (Responsabilité)
Samy mitaky azy io avokoa ny roa tonta ary tsy tokony hialangalana. Andeha ange hojerentsika ireo fitsipika tsy maintsy hizorana mialoha ny didy folo tsy maintsy arahan’ny zanaka raha Kristiana :
1) Arahana an-tsakany sy an-davany ireo fitsipi-pitondrana mifehy ny fiaraha-monina na aiza na aiza misy anao mba hiteraka filaminana sy fahaza-miaina ary fitonian-tsaina
2) Ahitsy ny fitondran-tena ratsy sy safidy tsy hidirana amin’ny fomba mamohetra
3) Fanekena sy fankatoavana ireo raiamandreny be manodidina anao
4) Tsy fanarahana ny naman-dratsy
Inona kosa ary ny tokony hatao ? Andeha mba asiantsika didy miisa folo mba hoankatoavintsika e !

1. Ny fanarahana ny Sitrapon’Andriamanitra irery ihany
2. Ny fanekenao ny Baikon’ny Tompo
3. Ny Fankatoavana ny ray aman-dreny sy ny fanarahanao ny làlana marina
4. Ny fanoavana ny mpanabe anao sy ny tsy tokony hanoheranao azy
5. Fanekena ny lalàna mifehy ny fiaraha-monina sy ny zotra tokony hizoranao
6. Ny fanajana ny soatoavina Malagasy aloha vao ny an’ny Vahiny
7. Ny fahaizana mandanjalanja eo amin’ny fiainana an-davan’andronao
8. Ny fijoroana amin’ny marina sy ny hitsiny hatrany
9. Ny tsy fanekena ho fitaovana enti-mandrava na amin’ny sehatra inona izany na firehana inona misy anao ary ny fanajanao ny hehitry ny hafa ary ny safidinao
10. Ianao io dia olona feno ka masimandidy amin’ny tenanao tsy azo vidiam-bola hanakorontana ny hafa.
Raha ireo ary no tsy maintsy hatrehiny, ahoana ny amin’ny filan’ny zanaka ( le premier besoin de l’enfant ?)
a. Lazao ny fitiavanao ny zanakao (Dites votre amour à votre enfant)
b. Tsy misy fepetra ny fitiavana hampiharina (Votre amour doit être inconditionnel)
c. Mandania fotoana miaraka aminy (Passez du temps avec votre enfant)
d. Ampifalio ny zanakao (Encourager votre enfant )
Raha izay no tandrify, tsy omem-pondro ny zabaka fa mba ahoana kosa ny an’ireo nahitana masoandro ama-bolana ?
a. Fametrahana ny fitsipi-pitondrantena (Etabillez des régles de conduite)
b. Manitsy nefa misafidy ny fomba fampianarana (Corrigez-mais choisissez les bonnes methodes)
c. Fanafoanana ny fifanakalozan-kevitra ; fandefasana any amin’ny efitranony dia tsy tokony atao mihitsy
d. Ny fanalam-baraka am-pahibemaso na fanasaziana ny azy eo anatrehan’ny maro
e. Ny fanaratsiana, ny tsy fahaizany, ny fahadalany, ny fahakamoany dia heverina ho tsy fankasitrahana na dia ataony aza
f. Tabataba sy fandroahana
g. Ny famaizana mafy loatra
h. Ahitsio avy hatrany mialoha ny ahatongavan-drainy ary ianao reniny kosa tokony handray azy tsara
i. Mialoha ny hanitsiana dia miteny am-pitiavana
Tsy mifankaiza amin’ny toen-taina Malagasy izany raha ireo no dinihana, noho izany dia azo alaina tahaka tsara raha eo amin’ny fitondran-janaka no heverina
Manome ohatra telo miavaka tsara ireo manam-pahaizana manokana momba ny famantarana ny toetra misy eo amin’ny ankizy :


 Aza miady eo anatrehany
 Aza manava-janaka
 Ny fitiavan’ny mpivady dia miatra amin’ny menaky ny aina

1.6.4. Ny Fotoam-pialan-tsakany
Toe-javatra iray tena manahirana ny ray aman-dreny tokoa ny fotoam-pialan-tsakany eo amin’ny zanaka nateraka na tsy nateraka ; i Frera Michel Dupuiy ROUDEL,ao amin’ilay boky nosoratany manao hoe : « Papa ;Maman ; J’ai Besoin de toi » dia voalazany fa eo amin’ny dingana ahatongavan’ny fahatanorana no ahatsapana fa miala sakana ny zaza.Eo amin’ny faha 12 taonany na ny faha 14 taonan’ny zaza no mitraka io toe-javatra tsy iniana atao io, vanim-potoana tsy maintsy diavina izany satria eo no miala amin’izy ireo tanteraka ny toetra maha zaza azy.Vanim-potoana sarotra ho azy ireo noho ny taonany tsy kely tsy lehibe ka tia tsapatsapa sy ny faneren’ny fomba fijeriny fa mety avokoa izay ataony rehetra ( Ditra…revirevy…hajejoana…faharisihana ) tsy voatery mety avokoa anefa izay rehetra ataony amin’io vanim-potoana iray io ka mety na mitondra azy mihitsy any am-ponja na any amin’ny varo-tsy mifody mihitsy.
Olana anankiray mety hitranga na mpitranga na eo aza ny fahatokisana tanteraka dia miseho tsikelikely eny anelanelany eny ny tsy fahatokisan-tenany ka manjary manahirana azy izany indraindray ka hitadiavany olona hanampy azy dia ny fisiana fifangaroam-pijery, fifanjevoana, fikorontanana, fisafotofotoana « confision »ao an-tsainy, noho izany dia lasa fahavalony ireo ray aman-dreniny nahitany masoandro ka olon-kafa no azony antoka kokoa, hany ka rehefa voadona na niara-javatra tany ho any vao mahatsapa fa misy ray sy reny any.Izay ilay ataon’ny Frantsay hoe : « en conscience » mijery izay hitsiny fo fotsiny. Izany rehetra izany no mitondra an’ilay ankizy hizotra amin’ny famonoan-tena.Tokony ho tsaroan’ireo ray aman-dreny fa tahaka ny aretina sy ilaina amin’ny fitomboana ny fitaizana. Tsy atao mahakivy izany, aza atao mibahana ao an-dohanao ny fanontaniana hoe : Maditra ny zanako ? na inona no antony…Ny antony dia efa fantatsika : niova tsy toy ny taloha izy, be namana, toerana tsy ampoizinao no ahitanao azy, sahisahy, tia mandrairay na mangalangalatra, olon-kafa izay zokony no tiany hiarahana ary ny tena zava-doza dia olona mitovy aminy (fananahana no tiana ambara « Sexe ») no ankafiziny ho namana tena itokisany.
Io vanim-potoana fialana sakana io na « Age puberté » anefa no dinihana amin’ny fomba « psychologie » dia tena tsy mitoetra ny fitiavana « Amour » saingy ilay filana ara-nofo vokatry ny fitsiriritana sy ny safosafo ataon’ny zazalahy no miteraka an’izany ary ny fahatsapany fa mila vola sy tambitamby ho takalon’izany io tovovavy io. Izay ilay « Défaveur » mitombina avy hatrany ho tsy fitiavana fa haitraitra. Raha hizorana ny tantara araka ny nambaran’Atoa ANDRIAMIHAJA Rakoto, ao amin’ny ilay boky nosoratany manao hoe « Loharano- Taranaka- Fahasalamana » dia eo anelanelan’ny 12 ka hatramin’ny 15 taona no miseho ny fadimbolana eo amin’ny zazavavy.Azonao an-tsaina ny mety hiseho raha io « défaveur » io no mitranga.
Tsy afa miala ny ray aman-dreny sy ny mpiara-monina manoloana ny trangan-javatra mety hivaona amin’ny tokony ho izy.Tompon’andraikitra isika satria adidy tsy azo ialana ny fanabeazana, ampahafantaro azy ny tena marina eo amin’ny fiainany, aza miandry fanontaniana avy any aminy, jereo raha misy fiovana hitanao tampoka any aminy.

1.6.5 . Ny Fihetseham-po sy ny firaisana ara-nofo ary ny SIDA
Ny tanora malagasy dia tena voasiton’ny fihetseham-po « Emotion » tanteraka, ka eo indraindray no tena manahirana amin’ny lafiny fanabeazana rehetra satria tsy hay intsony na vokatry ny fo na ara-tsaina fotsiny ny fientanam-po ho an’ny olona iray. Ilay toetra mpihatsaravelatsihy eto no olana.Hita taratra io amin’ireo zaza mody bonaika ao an-trano, fa manafi-kilema izay tsy izy. « Manafin-tay an-tsalaka » hoy ny tranainy.Sarotra eto ny tena hamantarana ara- « Psychologie » ilay tanora voasaron’io toetra ratsy io, ary loza dia sodokan’izany ireo nahitany masoandro ka mihevi-tena fa hendry ny zanany.
Ireny tanorantsika ireny matetika no tena loza ho an’ny mpiara-monina aminy noho ilay hita toetra ; izy ireo mantsy mora ahitsy sy hanarina.Hafa anefa ny fihetseham-po eo amin’ny zanaka hendry, tsy mitovy mihitsy ireo na ho inona ny famadihana ny voka-pikarohana.Efa voalaza tery aloha fa ny firaisana ara-nofo aloha loatra eo amin’ny faha 12 taona dia hiteraka fikorotanana « S’embrouillez » ka mampisavorovoro mihitsy ny ara-tsaina noho ny ny tsy fahamatorana.Ny gazety « Mifohaza » tamin’ny 08 Novembre 2002 ;izay vokarin’ny fikambanam-pivavahana Vavolombelon’i Jehovah, no manambara fa loza mananontanona ho an’izao tontolo izao ny SIDA. Ny firaisana ara-nofo na « relation sexuelle » no tena mamindra ny V.I.H « Virus d’Immunodéficience Acquise » na koa « Virus d’Immunodéficience Humain » ka vao mainka hiparitaka izy io raha ratsy fitondran-tena, nasehon’io gazety io gazety io ary fa tena nihanaka be tany Afrika ny firaisana ara-nofo eo amin’ny ankizy 12 taona ka hatramin’ny faha 17 taonany, ary ny 1/3 no tena tratran’izany, eo mantsy no anjonoan’ny lehilahy vatombatony ny ankizivavy tia andrakandrana noho izy ireo tia rendrarendra sy vola loatra.Rtoa RANIVOMAHEFABakoliarisoa, Mpitsabo ary mpiandraikitra ao amin’ny sampan-draharaha misahana ny areti-mandringana sy ny ady amin’ny SIDA ao amin’ny Institut d’Hygiène Sociale, raha nivahiny tao amin’ny Gazety « TANIKETSA » izay vokarin’ny Sampana Sekoly Alahady ao amin’ny FJKM ANDRAINARIVO Fahasoavana.Laharana faha16 dia nilaza fa eo amin’ny 2 , 2 % eo ho eo ny mpianatra malagasy mitondra ny V.I.H. Nambarany ary fa ny malagasy dia tsy sahy manambara ny marina amin’ny zanany, nasehon’ity mpitsabo ity ihany koa ary tsy nafeniny fa aminy dia aretin-tsaina ny firaisan’ny lahy amin’ny lahy na vavy amin’ny vavy.

1.7. IREO MPIARA-MONINA
Ivelan’ny tokantrano misy ny sombin’ny aina dia ahitana mpiara- monina na izy maromaro mihoatra ny 100 tafo na vitsy ka latsaky ny folo tafo na mitoka-monina izy ireo. Samy manana ny zanany ireo vondron’olona ireo ao ihany koa anefa ny tsy miteraka.Samy zarazarin’ny saranga tsy mitovy na ny fari-pananana ka ao ny ory sy ny manana.
Amin’izao fotoana izao dia ahitana tranga lavin’izao tontolo izao ny rafi-piaraha-monina lazaina fa ambany saranga na iva razana ka matetika hono izy ireny dia avy eny ambany tanàna…any mantsy no ahitana ilay samy maka ho azy ka voatery ilay fiarahamonina mihitsy no mitaiza (mpiloka gaigilahy ilay raim-pianakaviana na mamo lava na koa mpidoroka zava-mahadomelina dia aza gaga raha tahafin’ireo ankizy manodidina azy…tsy voatery ho izany kosa anefa…saingy azo antoka 80% ny fahamarinany)
Tsy ahitana taratra ilay fomba mahazatra manao hoe « Ny zanaka hiara-manana na koa zaza hiaraha-mitaiza ». Ireo lazaina fa saranga ambony kosa na « Civiliser » dia manao fijery mandositra ireo lazaina fa ambany toetra…tratran’izany ny Kristiana indraindray tsy hifangaro amin’ireny olona ireny…Iza no omena tsiny ; vitao ny adidy fa manan-jo hitovy amin’ny ankizy izy ireny na zanakin’ny mafy ady aza.Hatreto aloha dia ankizy iray manan-katao ny te hifanerasera amin’ny ankizy mahantra 30…lavitra be io salan’isa (ko) io saingy izay no fomba fijeriko.

1.7.1. Fametrahana vesatra ho azy ireo
Fanankianana tanteraka amin’ny mpiara-moninany vesatry ny fitaizana, ka manjary mitongilana ny fanabeazana.
Mizana tsindrian’ila ka mitotona eo amin’ny fiaraha-monina « Cohabitation » izay mivelatra avy hatrany eo anivon’ny fiaraha-monina « Societe » ny fanankianana.
Tsy tokony hialangalana manoloana izany ny ray aman-dreny fa ny ny adidy tsy an’olon-dratsy.

1.7.2 Ny adidy sy andraikiny
Ny fitiavana « Charité » no manome lanja sy mamporisika hampihatra ny adidy satria tsy ho an’iza ny vokatra fa ho an’ny tena aloha vao mipaka ho an’ny rehetra.Adidy mavesatra nekena tamim-pitiavana na maro aza ny mpanenjika sy ny mpanaratsy.
Azo heverina fa tsy mba niteraka ireny olona mpanankiana be fahatany ireny, eo anoloan’ny fahafoizan-tena hanabe voho ny zaza malagasy izay hita fa mitady hibiririoka any any amin’ny tsy izy.
Ny adidy no manolotra ny andraikitra ka tsy tokony ho kivy raha tena tompon’andraikitra marina ianao dia mahatsiaro fa mpiray antoka aminao io beazina io ka mba tsy hisian’ny fatiantoka dia miara-miasa no fahombiazana. Zo ny tsy maintsy arovana ka ekena fa miatraika amin’ny saranga sy ny maha izy ilay mpanabe no voatohitohina raha sendra ka lavo ilay tezaina

TOKO II

2.1 NY ANJARA TOERAN’NY HAINO AMAN-JERY
Tsara tsipihana dieny mialoha fa asa sarotra sy goavana ity sehatra ity fa sady mamono izy no mamelona.Adidy mavesatra satria fanabeazana no hiantsorohany, voakasika izany ny boky aman-gazety isan-karazany na onjam-peo miankina na tsy miankina amin’ny fanjakana na hita maso mivantana , eo dia eo ny solosaina sy ny teknolojia efa mivoatra isan’andro.Mazava ho azy fa manana ny anjara toerany izy ireny na dia baikoina aza satria mpanabe na dia tsy mivantana aza.

2.1.2. Mitaky fandraisana andraikitra
Ireo haino aman-jery ireo dia maneho endrika doka-barotra sy lamina maty paika hisarihana ny olona hakafy azy. Mazava ho azy fa ny kanto no arosony eo , amin’ny alalan’ny hira sy ny tantara na tononkalo…indrindra indrindra fa ireo fandaharana maro arakaraka ny mpanolotra azy, eo ihany koa ireo famelabelaran-kevitra na fanadihadihana samihafa.Tsy azo tsinotsinoavina anefa ny mpihaino izay ahitana sokajin-taona samy hafa, ho sarotra eto ny raharaha raha toa ka ny hitan’ny maso rehetra no dinihana na ny ren’ny sofina no ho raisina.Satria nahoana ? sahaza ny tsirairay ve ny zavatra henoina na jerena ! Iza no tompon’andraikitra.
Ny fanafodiny dia izao. Anjaranao ray aman-dreny « Le pére et la mére » no maneho aminy fa tsy manandrify azy io fandaharana io.Tsy vitan’ny hoe rarana fotsiny amin’izao fa sady pihana no andraikitrao ny manazava aminy ny antony tsy namelanao azy hijery azy.

2.12. Ilaina fanehoan-kevitra
Isika ray aman-dreny no tokony ho loha laharana eo amin’ny fanehoan-kevitra, ny zavatra hita anefa dia maika lava sy sahiran-dava izao, tsy manam-potoana, ny tokony ho natao anefa dia iny zavatra hitanao nampiova ny toe-janakao iny na ny zavatra iray sisihany atao na koa ilay nandraranao azy no hitarina hanehoan-kevitra ka avela izy mba hanazava araka ny fahitany sy izay saim-patany, fa ny anjaranao kosa ny manoro hevitra.Tsy amin’ny fotoana nisehoan’ilay fifandirana anefa fa kosa maka andro iray na maromaro…Aza atao fantany hoe tezitra ianao na nalahelo ;tokony ho tony tsara ary aza misaritaka loatra ary azonao raisina tsara ho fanazan-kevitra ny heviny izay najorony.

2.1.3. Mitaky finiavana
Fadio ny manenjika ny olona iray heverinao fa nanimba na manimba ny hoavin-janakao.Tsara raha manatona azy ianao ray aman-dreny « Parents », miezaka manazava amin’ireo tompon’andraikitra fa tsy ny anao irery no simba fa ny tontolon’ny fibeazana mihitsy.

2.1.4. Mila risi-po
Tsarovy fa iny ianao niainga iny, izany hoe : niala tao an-trano hamonjy ny toeram-piasanao na izy io any amin’ny Radio na televiziona, dia hevero hoe : « Ny rehetra no mila ny hevitrao sy ny fanampianao. »Tsara ny manamarika fa fitandreman-tena amam-boninahitra no aseho, hevero fa kristiana ianao na olo-marina mandala ny fifankatiavana ary mampiseho ny soatoavina malagasy mitandro ny fihavanana ka alaviro ny ho sakaizan’ny fitondran-tena ratsy. Mpanabe ianao fa tsy beazina.

2.1.5. Fanehoana am-pitiavana
Ny zanaka no andrandraina sy andrianina ka izay rehetra hitanao fa ratsy dia lazao am-pitiavana fa aza an-kalozana sao mitera-doza ho an’ilay beazina .Fadio ny miteny lava azy na mananatra foana.Ny haino aman-jery dia seho iray hanampy ny ray aman-dreny amin’ny fikolokoloina ny solofo dimbin’ny ala…ka tsy tokony hanao tandrametaka izany na koa hamilivily ny soatoavina momba ny haino aman-jery…
Afa mamaky ny Ohabolana 29 :1 ; isika mba ho tari-dàlana.

2.1.5. Fisedrana miandry
Raha ny haino aman-jery no jerena manokana dia fitaovana anankiray tena mampahomby izy. Izy ilay mpanabe ankolaka na mivantana arakaraka izay zava-miseho ny beazina. Na tiantsika ray aman-dreny na tsy tiantsika dia tsy maintsy misedra ny olana ara-pibeazana isika, saingy samy hafa ny olana miseho arakaraka ny tokantrano io sy ny isan-janaka.
Adidy sarotra io ho an’ireo mpikirakira ny vata fahitalavitra na ny fandefasam-peo, satria ho azy ireo dia te haneho izy ireo fa tsy hitovy arakaraka ny za-mitranga ny hiseho amin’ny tsirairay ka fidio ny teny avoaka amin’ny zanaka ary fadio ny mampitaha azy amin’ny hafa.Tsy araka izay miseho akory fa fomba fijerinao ihany izany ka mety ho diso.
Anjaran’ireo mpampita hafatra ireo na amin’ny alalan’ny ( Hira, Tononkalo, hafatra maro samihafa, dokam-barotra na tantara mitohitohy na indray miseho) na mandanjalanja ny zavatra atolony ho an’ny tsirairay. Eo anoloan’ny fanabeazana mitady ho goragora dia ireo fampielezam-peo Kristiana no tokony ho filamatra sy haneho hampahery ny ray aman-dreny ny atao hoe : « Fisedrana miandry » na ho azy ireo na ho antsika. Aza avela andalovan’Andriamanitra fotsiny amin’izao ny hoavin-janakao

2.1.7. Ny vokatra ho azo
Isika rehetra no mamaritra sy mahafantatra ary mandrefy ny vokatra ho azo noho isika akaiky sy mpanabe voalohany azy ireo, ka ratsy ny fanabeazana nomentsika azy dia ratsy ny vokatra, raha tsara dia mazava ho azy fa tsara ny vokatra.

2.1.8. Tsy fahakiviana
Na ny mpikirakira ny haino aman-jery na isika mitonona ho tena ray aman-dreny na ny mpanabe rehetra dia tokony hanalavitra ny fahakiviana fa io no fahavalo voalohany indrindra noho ny maha dingana iray tsy mantsy sedraina ireo olana maro samihafa mikasika ny ditran-janaka. Satana ihany koa no mamafy lainga sy manao ny tetika rehetra handamoka ny fanabeazana ka hipoiran’ny olana ka hiteraka hakiviana. Ka tokony hanohitra azy sy hivavaka mafy isika. « Nahoana no mitanondrika ianao ry fanahiko ? Arey nahoana no mitoloko ato anatiko hianao. » Salamo 42 :11. Tsy mora ny mitaiza ary miara miaiky izany isika. Fa hoy Davida hoe : Jehovah no mpiandry ahy, tsy hanan-java-mahory aho ».


TOKO III

3.1 NY ANJARA TOERAN’NY MPITONDRA FANJAKANA
Tsara ho marihana aloha ny hamaritana hoe : Iza avy ireo mpitondra fanjakana. Avy amin’ny vahoaka izy ireo ary solon-tenan’ny vahoaka, nofidiana mivantana na koa notendrena…natao ma hampiodina ny fitantanan-draharaham-panjakana na izy io avy aty anatiny na any ivelany. Ireto avy izy ireo.
. « Chef du quartier » eo anivon’ny fokontany iray
. Filoham-pokonolona eny anivon’ny faritra iray na maromaro
. « Délègue arrondissement » isaka ny firaisam-pokontany izay misolo tena ny ben’ny tanàna
. Ben’ny tanàna iray isaka ny renivohim-paritany na an-tanan-dehibe na eny ambanivohitra…ireo filakevitry ny tanàna sy ny mpanolotsaina kaominaly
. Ny filohan’ny faritany sy ireo mpanolotsaim-paritany.
Izay ny eo anivon’ny mpanatanteraka na ny vondrom-bahoaka itsinjaram-pahefana. Ireto kosa ireo solon-tenam-panjakana notendrena ;
. Lehiben’ny Distrika
. Lehiben’ny Faritra (Chef de region)
. Ny « Délégue du gouvernement »
. Ny « Prefet de police »
Ireo raiamandreny nofidiana mivantana sy notendrena hitondra ny tany sy ny fanjakana :
. Ny Solombavambahoaka
. Ny Loholona
. Ny Filoham-pirenena
. Ny praiminisitra sy ireo ministra izay samy manandrify ny asany avy
. Ireo mpitsara avo ny lalàm-panorenana sy ireo mpitsara isan’ambaratongan-drafitra manerana ny renivohitry ny fivondronam-pokontany
. Ireo mpitandro ny filaminana rehetra na ny mpiaro ny eto anatiny na any ivelany.
Ireo voatanisa rehetra ireo dia olom-panjakana avokoa ankoatra ny ireo olom-panjakana mitana andraikitra ambony isaky ny toeram-piasana an’ny fanjakana na koa mpiasam-panjakana tsotra. Izy ireo dia tsy afaka miala manoloana ny fanabeazana tiana hampiharina.

3.1.1. Iza no tompon’andraikitra voalohany
Fanabeazana no resahana ka tsara ny hamantarana hoe : Iza no tompon’andraikitra voalohany.Andeha ary hojerentsika isakin’ny ambaratongany ny fahefana mba tsy hivoana any amin’ny tsy tokony ho izy mba hanana taranaka vanona. Ireto minisitra ireto no tena misahana mivantana ny fibeazana ny zanantsika.
. Ny Minisitry ny fanabeazana fototra sy ny ambaratonga faharoa fototra : Manabe ireo zanaka malagasy tsy ankanavaka na iza na iza ka manolotra ny fampianarana sahaza azy ireo, hatreo amin’ny ambaratonga voalohany ka hatreo amin’ny kilasy famaranana.Tokony ho lamina efa maty paika no atolotra fa tsy hiovaova isaky izay miova izao ny ministera mpiahy. Manimba ny zanantsika mantsy ny fiovaovan’ny programam-pampianarana.Tsy mitady takalo satria izay no efa tanjona raha tena mpanabe marina.
. Ny Minisitry ny fampianarana ambony sy ny fikarohana ara-tsiansa : Eto kosa dia efa miakatra ambony ny haavo tekinika noho izy ireo efa nandalo sivana sy nahavita ny 13 taona voalohany raha tsy namerin-taona mihitsy. Fampianarana avo lenta no tokony omena ny mpianatra, mitovy avokoa ny zavatra omena fa tsy hisy tombo sy hala, arakakara ny sehatra hianarana anefa.Mpanabe tsy tia vola no ilaina, tia tanindrazana izay midika fa tia ny taranany satria mitovy sy iray aminy. Tokony efa manomana ny mpandimby azy fa tsy ho tia tena ka hitarika korontana eny amin’ny fampianarana ambony.
. Ny Minisitry ny fampiofanana arak’asa sy tekinika : Matoa ny zanantsika miditra eny na koa nampidirin’ireo ray aman-dreniny dia efa hiditra eo amin’ny sehatry ny famelomana ilay taranaka. Asa maharitra no ilainy ka tokony hitovy lenta ihany koa ary mitaky vokatra aorian’ny fiofanana.
. Ny Minisitry ny tanora sy ny fanatanjahantena : Tsy mamolavola ny tanorantsika ho tompon-daka fotsiny fa ho tena olom-banona mihitsy
. Ny Minisitry ny mponina sy ny fiahiana ara-tsosialy : Miahy ny ankizy tena sahiarana sy ny mponina miaina ao anatin’ny fahantrana. Ireto minisitera ireto kosa manampy mivantana mihitsy ary mifandrombona eo amin’ny fanabeazana ny olom-pirenena mba ho tena olom-banona :
. Minisitry ny Atitany, Minisitry ny fitsarana, Minisitry ny Fiarovanam-pirenena ary ny Minisitry ny filaminana anatiny : Izy ireo dia mampianatra ny lalàna sy mampihatra azy. Ny anjaran’ny filohan’ny Nosy sy ireo lehibe-na andrim-panjakana kosa dia ny manara-maso ny asa.

3.1.2. Fanabeazana anaty.
Tsy ny mpanoratra mihitsy no hampianatra ny fanjakana ny tokony ataony fa seha-piaraha-miasa ka ny kely mba vokatry ny fikarohana no atolotray.
Ry zareo ao amin’ny minisitera misahana ny fampianarana sy ny UNICEF, dia naneho tamin’ny taona 1998,izay nanambarana fa olana ny fampidirana ny zaza mianatra eo anelanelan’ny 11 taona sy ny 14 taona ; Ao ihany koa ireo olana ankapoben’ny fanabeazana fototra eo an’ny ankizy.Satria eo ny :
. Tsy fahafantarana ny elanelan’isa sy ny habadoan’ny zaza sy ankizy eny fa na dia ny tanora sy ny zatovo aza.
. Tsy fahampian’ny asa efa matotra na dia natomboka aza.
. Asa nofaritana ho an’ny tanan-dehibe ihany
. Tsy fifanarahan’ny fandaharana ny fampianarana, ny fanabeazana eo amin’ny fiainana ara-pianakaviana.
. Tsy fahampian’ny famatsiana ara-bola sy ara-pitaovana
. Fahamaroan’ny tanora any ambanivohitra tsy mba nadia ny varavaran’ny sekoly akory ka ambony be ny tahan’ny fahabadoana mitaha ny ety an-drenivohitra.
. Asa ataon’ny ankizy sy ny zaza izay ambany dia ambany ary mihatra aman’aina.
. Tsy fisian’ny sori-dalana maharitra ara-politika mazava eo anivon’ny fitondram-panjakana ho an’ny minisiteran’ny fanabeazam-pirenena.
. Tsy fisian’ny fandrindrana ny asa sy ny paik’ady aorian’ireo fampianarana ho an’ny tsy mahay mamaky teny sy manoratra.
Inona ary no fepetra tokony hampiharina sy ho raisina avy hatrany ? Mbola ny UNICEF sy ny minisitera ihany no nanovozan-kevitra :

Ho an’ny zaza 6 taona ka hatramin’ny 9 taona
. tokony hofoanana tanteraka ny hidy misakana ho amin’ny fidiran’ny mpianatra amin’ny fomba ara-dàlana
. Ny fanomezana ny sora-piankohonana
. Ny fanoratana ny zaza tsy ampy taona
. Ny fametrahana ny rafitra ka hisy ny fanampiana azy ireo eo amin’ny lafiny sosialy sy ny vatsim-pianarana ary ny kojakoja fampiasa any an-tsekoly
. Tsy fandoavana vola eo amin’ny saram-pianarana.
Ho an’ny zaza 10 taona ka hatramin’ny 12 taona
. Fanamafisana ny fiantohana tanteraka ny ho avin’izy ireo amin’ny fandefasana ireo fitaovana tena ilaina
Fitarihana azy ireo ho any amin’ny asan’ny matihanina
Ho an’ny zaza 12 taona ka hatramin’ny 14 taona
. Fanamafisana ny famoronana mitondra ho amin’ny fanazaran’asa
. Fandaminana ny fotoana ho amin’ny fiofanana sy ny fananana tanjona voafaritra.
Tsy midika akory fa ireo taona ireo no noheverina ho zava-dehibe fa noho izy ireo fototra niaingana sy tena laharam-pahamehana, satria mitondra ho amin’ny fampandrosoana ka tsy hijery intsony ny tombontsoan’ny tenany fa hijery ny hafa raha ny lafiny fianarana noho izy voatonona ho fanabeazana fototra.

3.2 NY AMIN’NY FANAMBADIANA
Ny Fanambadiana dia tsy tongatonga azy fa novolavolaina izay tsy miankina amin’ny vintana na ny kisendrasendra fa noho ny lahatra sy ny anjara ary ny tendry avy any amin’ilay Nahary izao tontolo izao.
Misy ny fomban-tany « Mariage coutume » na ny fanarahana ny fanaon’ny razana « Il suit les coutumes des ancêtres » ao ny ara-panjakana « Etat civil ». Ny hay faritana dia ny fitiavana aloha no niantombohany fa tsy sanatria akory natao petatoko na dia misy aza ny vady namboarina na natolotra, Ireo rehetra ireo amin’ny faritra sasany dia tsy misafidy taona ( Hita any amin’ny toerana somary miala ny renivohitry ny faritra 22 eto amintsika) saingy mila entina am-pahendrena fa tsy azo atao kitoatoa. Tsotra ny antony noho ny fanambadiana tsy kilalao ka tokony alaina ambony, alaina ambany. Matotra ho amin’izany ve ny zaza eo anelanelan’ny 10 ka hatramin’ny 16 taona ? Tsarovy anefa fa na dia eken’ny lalàna aza ny fanambadian’ny foko samihafa na ny fomban- tany….eo ihany koa ny vahana ao amin’ireny zaza ireny dia mila mitandrina ihany mba tsy hitondra any amin’ny tranomaizina sy ataon’ireo ray aman-dreny sasany any anindran-tany any eny fa na dia eto afovoan-tany aza ho fitadiavam-bola fotsiny.
Na dia izany aza, tsy tokony avela hatoritory ny lalàna fa tokony hampahafantarina ny valalabemandry na ny vahoaka tsy mandady harona na ny mandady harina raha izany no hilazana azy.
. Tokony ho fantarina ve ny elanelan-taona amin’ireo tanora hanorina tokantrano !?
. Tokony hanjaka ve ny safidy eo amin’izy roa hanorina ny fiainany ?
. Tokony ho fantatry ny andaniny ve ny lanjan-karena na ny saranga misy na koa ny firazanana…eo amin’ny farim-pahaizana sy izay azo resahana rehetra.Ohatra misy aretina mitaiza ve na koa hambolena resaka eo mba tena hamantarana marina ny zava-misy amin’ny ankilany ka iniana atao na izay mihitsy ilay fomba e !
. Tokony ho fantarina ve iray ny làlana hizoran’izy ireo…
Ny fahaizana mamankafaka amin’izay tokony hizorana sy ny hisian’ny fifandeferana no antoka ho amin’ny fahombiazana, hodian-tsy hita mantsy ny fifandrorihitana ao an-tokantrano : Iza no loham-pianakaviana satria efa mitovy zo ny lahy sy ny vavy.Tsara aloha ny mandinika vao tena miroso amin’izany tokantrano izany fa tsy sanatria vita anio dia misaraka androany.Hiantehitra amin’ny hafa na ny havana ve sa ny rafozana.Vonona ny hihary harena sa ho toloram-potsiny.Tsy ny rehetra anefa ary aza heverina ho manindrona anao fa soa ho an’ny tanora izao mba hananan’ny fanambadiana marina sy miorona amin’ny fiainana kristiana. Tsaroako tsara raha tafaresaka amin’ny « Delegué au Maire » Atoa Dada moa no nahalalanay azy ao amin’ny Firaisana faha dimy ny taona 1996 na 1998 fa tsy dia tsaroako tsara… : fa raha misy hoy izy ny misora-panambadiana folo tao amin’io firaisana io dia mila ho antsasa-manila no misaraka na mitady hisaraka ( asa na ho isam-bolana na isan-kerinandro )

3.2.1. Ireo làlana velona
Natao ho aro-fanina sy ho fiarovana mba tsy hihoaram-pefy ihany koa. Indro ary atolotra anao ireo làlana velona mahasahana ny fanabeazana amin’ny ankapobeny, raha ny marina anefa dia tokony ahasahana ny fanabeazana avokoa ny làlana misy eto Madagasikara.
. Momba ny fijangajangana : Ny andininy : 336 ;337 ;338 ;340 ( Loi 96.009 du 09-08-96 )
. « Enlèvevement de mineur » : Ny andininy : 354 ;355 ;356 ;357 ( Hitsivolana 62. 013 du 10-08-62 )
. Fivadihana fitokisana : Andininy : 406 ( Loi 66-009 du 05-07-66 ) ny adininy 407 ; 408 ( Hitsivolana 76-042 ny 17- 12 – 75 ) ary ny andininy 409
. Fametavetana ny ankizy : Andininy 332 ( Hitsivolana 62. 013 ny 10-08-62 ) izay maneho ny sazy an-terivozona raha latsaky ny 15 taona. Ireo dia hita ao amin’ny fehezan-dàlana famaizana ny 30 jona 1998 avokoa.

3.2.2. Ny fomba fanasaziana.
Ny mpitandro filaminana voatokana ho amin’izany irery ihany( zadarimariam-pirenena, polisim-pirenena) no manao ny fanadihadihana rehetra mahakasika ny famotorana ny olona henjehana fa meloka meloka ary mitondra azy eo anivon’ny mpitsara mpanao famotorana,ity farany no miandraikitra feno na meloka ilay olona na tsia ary mitondra izany eo anivon’ny fitsarana ;raha tsy hita ilay olona dia ny fitsarana irery ihany no afaka mandefa didy fampisamborana any amin’ny mpitandro filaminana. Tsy misy afaka manao izany asa izany na iza na iza olom-boafidy na olom-boatendry.Marihana fa tsy afaka tazonina mihoatra ny 48 ora ny olona iray hanaovana fanadihadihana kanefa afaka halavaina izany rehefa nahazo fankatoavana any amin’ny mpitsara zokiolona. Ny olona tazonina any amin’ny paositra ny Polisy na zadary dia tsy azo lazaina fa meloka, toy izany koa ny olona iray na maromaro nalefa avy hatrany any am-ponja…Ny didy ihany no milaza fa meloka ilay olona na tsia.na io sazy mihantona na mihatra ka arakaraka ilay heloka natao, ny sazy dia misy Iray andro ka hatramin’ny fanamelohana ho faty ka sazy an-terivozona mandra-pahafaty no solony eto amintsika.

3.2.3. Ny tsara ho fantatra ny amin’izay ho fampiharana ny lalàna
Efa voalaza tery aloha fa arofanina sy hiarovana amin’ny fihoaram- pefy ny lalàna.Misy maromaro izy ireo ka ahitana ny :
. « Loi » na Ny Lalàna : dingana maromaro no tsy maintsy arahana vao avadika ho lalàna ny tolon-dalàna iray, ary matetika dia ny olom-boafidy na aolom-boatendry no mandinika azy.
. « Ordonance » na Ny Hitsivolana
. « Décret » na Ny Didy, matetika dia ny mpanatanteraka no manao azy roa ireo
. « Article » na Ny Andininy
Iza no afaka mampihatra ny Lalàna ?
. Ny Mpitsara na « Juge » misy maromaro izy ka ao ny Mpitsara tsy manao afa-tsy ny famotorana irery ihany, ny Mpitsara mpamoaka Didy, ny mpitsara mpiraiki-draharaha, ny mpitsara miandraikitra ny fitsarana isan’ambaratongany, ny mpitsara tonian’ny fampanoavana.
. Ny mpisolovava na « Avocat » ny asany dia misolovava sy miaro ny olona iray na maromaro,
. Ny mpitandro filaminana « Sucurté Publique », misambotra, manao famotorana, mandefa any am-ponja avy hatrany na any amin’ny mpitsara. Eto dia tsy misy olona ambonin’ny lalàna na iza na iza mpitondra fanjakana, na iza na iza olom-pirenena na manana izy na mahantra.
Iza kosa ireo mpamolavola ny lalàna ?
. Ny solombavambahoaka na « Depute »
. Ny loholona na « Senatere »
. Ny mpikambana ao amin’ny gouvernemanta : « Ministre »
Toro-hevitra tsotra ho anao manana olana eo amin’ny fanabeazana, izay azo atao ihany koa amin’ny toe-javatra hafa :
Voalohany aloha dia tsy azo atao ny madingana rafitra na ny antanan-tohitra misy eo amin’ny tanàna iray.Eo amin’ny antotan-taratasy (Fitarainana) ataonao dia aza adino ny manao azy dika telo mitovy ka ny iray ho anao, ny iray ho an’ny fokontany, ny iray an’ny mpitandro filaminana. Ny fitarainana natao dia asiana mari-panajana sy fiangaviana ary fisaorana.Afaka manatsoaka ny fitoriana ianao na dia efa miakatra « Parquet » aza fa
Ny fitarainana natao dia asiana mari-panajana sy fiangaviana ary fisaorana.Afaka manatsoaka ny fitoriana ianao na dia efa miakatra « Parquet » aza fa tsy fitsaran
--------