Izy mirahavavy (Dox)

Efa akaiky ny ririnina. Mifarana ny fararano.
Manodoka ny eritreritra ny lanitra manganohano.
Ny vodilanitra malefaka ilentehan'ny masoandro
Mivolombolom-batolalaka, mangarangarana handrohandro...
Momba ravinkazo mihintsana ny tora-bovoka, ary izany
Dia manetsika alahelo sy vetsovetso lozan-tany!

Eo an-davarangany eo Rahanta sy Rambolatiana,
Vonto izato takariva ka variana dia variana...
Harivam-pararano mantsy, mbola ahitana taratra,
Mampifoha ny lohataona, mampahatsiahy ny fahavaratra;
Nefa koa ahatsinjovana ny manga am-bodilanitra ory
Hiavian'ny ririnina tsy ho ela intsony akory...

Rahanta sy Rambolatiana indreo mangina fa variana!
Mitovy anefa ny eritreriny sy ny vetsony mangina
Mitopy itsy volon-danitra, mijery izato tokontany
Misimisy ahatsiarovany ny fahatanorany lany...
Ny volon'andro tahaka izao manetsiketsika ny fony
Hiaina am-panahy ny nofiny tafatsahatra famony...
Tsy nofy akory, diso aho, tena nisy anefa lahy
Tsy niainany ara-nofo, tam-panahy dia tam-panahy!

Mpirahavavy kambana, hono, Rahanta sy Rambolatiana.
Hitanao mijery izany satria tapiny itoviana
Na ny bika na ny endrika na ny fihetsika madinika...
Hatramin'ny fitafy aza raha toa ianao mandinika
Dia hahita f'isan'andro dia tsy maintsy itoviany.
Angamba tapitra mitovy hatramin'izay zava-tiany!

Tsy zazavavy intsony izy amin'izao fotoana izao
Fa mandia ny fahalehibeazana... Ho gaga ihany anefa ianao
Raha mijery azy miaraka tsy misaraka hatraiza,
Toa mpirahavavy kely, saiky tsy omban-tsakaiza,
Eny an-tsena, am-pivoriana, eny an-dalana, ao an-trano
Izy samy izy ihany no miaraka, tazano...
Izay mandalo harivariva eo anilan-tranony eo
Dia hamelovelo handre " piano " arahim-peo.
Mikalokalo harivariva Rahanta sy Rambolatiana.
Kalon'olon-diso nofy manakoako fahoriana!
Zazavavy nanahoana tamin'ny fahatanorany
Ireo mpirahavavy ireo no dia tsontsa tahaka izany?

Raha ny bika sy ny endriny fehizany indray aloha
Dia azo vinanina marina fa dia fanaperan-tsoa!
Izao lehibe izao izy mbola ahitana izany.
Mbola mahavariana fatratra, andriandriana ny hatsarany.
'Njay izy maorimaorina, vaventy fa malefadefaka
Ka ny soroka mahitsy havanambanana fipetraka.
Mihodi-bola lasa fotsy, avoavo tendron'orona,
Ngalingaly maso izay... Mampidera ny Mpamorona
Hatramin'ireo volon-dohany mitofatofa olioly.
Rofia mijoro mavamavana, endriky ny tanimboly!

Ry zareo'ray tanàna raha toa ilana resaka
Dia hilaza f'izy ireo nisy naka vady betsaka,
Saingy asa fa nandà hatrany hatrany hatramin'izao...
Mba ahoana indrindra re? Eny, ahoana, hoy ianao?
Zanak'olo-mpanana, hono, Rahanta sy Rambolatiana.
Tsy zoky, tsy zandry... Izy ihany ka dia tapi-java-tiana.
Nataon'ny rainy sy ny reniny kindriandriana sy lalao.
Nampihantaina ka nomena izao tiany rehetra izao! ,
Hatrizay fahakeliny tsy misaraka tokoa.
'Ray lalao, 'ray fitafy, 'ray fandriana, 'ray fo!
Raha kasihina ny iray dia ny iray no tomany.
Niombon-javatra nanjo ary niombon-java-mamy.
Voninkazo indray mamony, mitovy hanitra sy felana.
Nony fe-ho tovovavy, indro miara-fanaperana.
Iray faharadondradona ary iray hatasitasy.
Miombona fisoritra endrika, indray somary kasikasy
Amin'ireto voamaso andriandriana fibaliaka
Ary ireo laingo-molotra tia tsiky sy hehy sariaka...
Ny fitoviana ara-po, ara-tsaina, ara-toetra
Moa tsy miharihary marina amin'izay ataony rehetra!
Ary hita ihany koa amin'ny fomba anehoany
Ny fitiany sy fitsarany izay rehetra anoloany
Fa moa va tsy mitovy hatramin'izay boky tiany?
Rehefa indray mamaky izy, aiza izany fifaliany!
....

Amin'ny andraisantsika ny tantarany eto ity
Dia diaviny ny taona famontsinan'ny Fitia...
Taonam-betsovetso mamy... taona itiavam-bazo,
Itiavana masoandro, lanitra sy voninkazo...
Taona feno nofinofy ho an'ny fo vao hifoha
Iandrandrana hasambarana hampientana ny fo!
....
Misy poety iray tiany, tiany, tena tiany indrindra
Tiany vetso, tiany vazo, tiany fo, tiany rindra.
Mila ho hainy tsianjery amin'ny poeziny rehetra...
Tsy mbola hitany tarehy nefa omeny toetoetra
Mifanaraka amin'ny vetsony. Aloalo tonga tiana!
Eo amolotr'izy roa ny anarana indrany hoe " Riana " ...
Poety vao miandoha fantatra... antenaina ho lasa marina!
Mba ianaran'izy roa ianaranarana takarina...

Io harivariva io, Rahanta sy Rambolatiana
Indreo maka toera-mora ka variana dia variana
Mamaky ity gazety iray ao anatin'ny sale.
Toa ny poezin'ny Riana k'ifandrombahany, endrey!
Miara-mihetsika ny molony manonona ny teny mamy.
Indray mientana ny fony ka midoboka aok' izany.
Tsy tanany ho malemilemy ny feony teo am-pamakiana
Ary tsy hitany aza manko fa indro olona variana
Niato tamin'ny diany tampoka nandre izany feo izany...
Ka niampify ivohon'ny ravina hiery azy avy hatrany...

Indro izao ny tononkalo indray vakin'izy roa,
Eny, indray hirainy mihitsy amim-pientanam-po:
" Ny diavolanao mba aiza no tiana holanina?
Eo an-tobin'ny zatovo mampiady hira va?
Sa an-tanim-boninkazo miaraka amin'olon-tiana?
Sa mangina samy irery eny an-tsisintsisin-tsaha " ?
Eo an-tenatenany eo... , taitra, ankona izy roa,
Injay misy feo reny, feo ahovitry ny fo
Nanohy ny poezy vakiny... Tsy hitany hoe " avy aiza " anefa.
Reny fotsiny amin'izao, mandrotsirotsy fiantefa:
" Mety hafana fo ianao ka hamonjy famoloana.
Hiara-mihira amin'ireo mitovy taona aminao...
Mety hangetaheta tiana ka handeha mifamotoana
Eny an-tanim-boninkazo amin'izay malalanao!
Mety hoentin'alahelo ka mamonjy moron-drano
Hanjono am-paravodirano volana manganohano...
Varian-tara-manga eo am-poto-kazomalahelo!
Ny diavolana zatovo dia diavolana korana.
Ny an'ny mpifankatia dia diavolam-pihantana...
Ny an'izay singan-drery dia diavolan'alahelo...".
Tapitra eo ny tonon-kira... Niato koa ilay feo mamy...
Vao mainka ankona izy roa! lo nipoitra avy hatrany
'Lay nanonona azy niery: tovolahy bikana fatratra!
Vao mainka hagagany loatra satria olona tsy fantratra!...
Zarazara izay izy, mazavazava fihodirana.
Olioly, avo handrina, mahiratriratra ka mirana...
Tsy nahahetsika izy roa... Efa niala satroka izy
Vao indreo taitaitra, dia nitsoriaka toa ankizy...

Io alinalina io, eo Raherilantosoa
Mandany vetsovetso irery amin'ny diavolan-tsoa
Izay toa mandrotsirotsy ny zaridaina fararano
Amin-taratra, oriory, manga sy manganohano.
Lasa ery ny eritreriny amin'ny endriky ny volana
Eo anelanelan-taho... Ny fitiany tsy mivolana
Moa tsy tahaka an'iny koa? Madio ka mangarangarana
Nefa mbola tsy voatsapany ho miteraka hasambarana.
Manana endrika sariaka, nefa indrisy mangatsiaka,
Fitia an'eritreritra ihany, oriory fibaliaka.
Ny fitiany tsy mivolana? Iza anefa moa no tiany
Amin'ireo domohina kambana? Ny endrika amam-pitsikiany
Tsy tapitra mitovy va ka tsy misy hafa akory?...
Toy ny volana mitaha amin'ny tarany an-kamory!
Ny fitiany tsy mivolana... Hivolana hanahoana anefa?
Voninkazo roa mitovy: ny fony aiza no hiantefa?
Samy mampientana azy ka tsy misy iray tsaroany
Ho mamabo azy mihoatra. Ts'isy azony fidina
Ka haborany amin'iza ity fitiavany mangina?...

Lasa loatra ny eritreriny, lasa loatra ny vinaniny
'Nay iny volana iny hanatona azy ety an-taniny.
Zavavy soa mangatsohatso... 'Nay ho tokana hoatr'iny
Tsy hanahirana ny fony ny homeny ny fitiany!.
Kinanjo vetivety eo, nofy sa tena marina?
Moa nidina ny volana? Fotsy toy ny ampakarina
Indro manoloana azy " bika sy endrika malalany " !
Jambena izy, eny, safotra... nihovitra ny fo adalany!
Dia indreo nifampitopy maso roa manganohano,
Mamirapiratra fitia, toy ny dobon-doharano...
Toy ny nofy: io Rahery fa nandray moramora
Ka namihina torovana 'reo sandry roa bakora...
Dia nibanjina... nibanjina... Nanjenitra Razazavavy
Fararanom-pahanginana. Indro ts'isy teny avy.
Ny fanahy no miresaka... Inoana ny ifankahazoany !
Tafandohalika Rahery fa navesatra ny fony!...
Be loatra ny hasambarany... Mamy koa raha mamy
Tsy mbola nisy tamin'ny fiainany fifaliana hoatra izany...
Moa ny volana no nidina hanambitamby azy ety?
Sa izy no nanidina fa nentanin'ny Fitia?
Tsy tsaroany n'aiza n'aiza no nisy azy tamin'izany.
Olombelona izy va sa afaka amin'ny tany?
Nangoraka izy dia nivaha ireo sandriny nangia...
Niaraka amin'izay nanidina ilay zavavin'ny Fitia!
Nielatra ny akanjo fotsiny mangatsohatso tara-bolana.
Badenina Razazalahy... . . ankona tsy nahavolana.

Indro izao Raherilanto amin'ny fo, fanahy sy sainy
Fa mibanjina'lay tokana izay niloka holalainy...
Tokana tsy mbola fantany amin'izy roa vavy,
Nefa hitany fa tia ka ninoany foana ho avy
Amin'ny toerana nihaonany iny omaly hariva iny...
Nohamasininy am-boady tokoa ny fitiany!
Koa satria noheveriny ho zava-dehibe izany
Dia notanany ny daty hotsarovany hatrany...
Daty iray amin'ny fiainany, mitari-dalana ny anjarany
Ary daty niposahan'ny masoandrom-pahasambarany...
Naka saina koa izy ka nihevitra ny hatao:
" Aoka ho mendrika, hoy izy, 'zay kasaiko hatramin' izao ".
Nifohafoha ny eritreriny dia injao tsaroany koa
F'isaky ny fandalovany, indray miseho izy roa ...
Sao dia miara-tia àry, hoy ny ahiahin-tsainy
Ka hitarika korontana amin'ity fitia lalainy...
Raha izany dia tsy tsara ny handalovany intsony.
Efa hita sady tapaka ny làlana homban'ny fony
Ka handiso fanantenana ny ankiray foana izany;
Dia nanapa-kevitra izy fa ny takariva ihany
Ao anatin'ny sale no iandrasany 'lay tiany.
Moa va re dia tsy ho tò araka ny faniriany?
Ny fihaonana omaly, dia tena maotina, madio
Tsy hanan-tahotra 'lay tiany fa ho avy koa anio!
Moa va tsy iombonany izato hetaheta am-po
Sy faniriana am-panahy ka ny faniriany ho tò?...

Tsy nandalo teo Rahery ny tontolo andro iny...
Rahanta koa dia tsy namboraka ny takarivan'ny fitiany
Ho fantatr'i Rambolatiana. Hokoboniny mangina
Hitohy tsy fantatr'iza izany na oviana na oviana.
Mitandrin-toetra fatratra izy tsy haneho ny toe-pony
Dia nivonona tokoa tsy hanindroa ny omaly intsony.
Namorona lahasa foana no nataony hanary dia
Ny fo, fanahiny sy sainy ianjadian'ny fitia...
Aviliny amin-java-maro ny eritreriny ho variana
Tsy hiangona hifantoka amin'ilay tarehy tiany!
Mivavaka izy hampiala ny ahiahy anatiny ao,
Ho tongany aiza ka hatraiza izao kirim-pony izao?
Moa va handresy fa hery lehibe inoany
Hanohana azy hatrany hatrany ny voninahiny tandroany!...

Mbola nofinofy fotsiny, eny, am-betsovetso ihany
No anakaran'i Rambola izany hoe fitia izany.
Tsy mbola tsapany mivaingana fa manjavozavo ao,
Inoany anefa fa miteraka fiainana hafa, vaovao.
Tantara, hira, poezy maneho fitia no tsaroany
Mamohafoha ny fisainany sy fanahiny sy fony...
Andaniany eritreritra izay mba takatakany aminy!
Mahaliana azy ery ny hahatsapa ny hamaminy...
Fa mamy, hono, izy izany, loharanom-pifaliana
Ary foto-pahasambarana rehefa tojo fitahiana,
Ilain'ny fo sy fanahy toy ny rano velona aminy!
Fahazavan'ny eritreritra, voninkazony ka maminy!
Amin'ny toa izany izy no mitranga amin'ny fiainany
Ny endrika mirindra indrindra amin'ny vetso amam-pisainany.
Hatramin'izao ny tarehy nandalo azy rehetra rehetra
Tsy namohafoha azy fa nandalo tsy nitoetra...
Niseho Riana na Rahery araky ny fantatsika
Dia inay ilay nofinofy fa namelana baliaka
Ka nameno hazavana ny fanahiny sy fony:
Moa tsy voninkazo anaty ny fitiavana mamony!
Ihiran-dRambola ny fitiavany ny zava-boahary rehetra izao,
Ahitany fifaliana sy hazavana vaovao!...

Tsy nandalo teo androany Raherilanto, asa lahy!
Nangaihay ery Rambola, valabalaka am-panahy
Moa tsy zavatra nataony ho tena antom-pifaliana
Ny fahitana ny andalovan'ilay notiaviny mangina?
Diso izany izy androany ka tsaroany dia tsaroany
Ho banga taminy ny andro, nangentangentana ny fony...
Ka vao mainka koa ny embona mpahazo azy nihanahery,
Ny diavolana tsy andriny sao mba mahaverivery...
Alin-kely hatrany an-danitra mihamazava hatrany hatrany
Rambola irery no indro hitsinjo ny hiposahan'ny volana any.
Efa maizin-takariva. Tsy hitany fa ts'izy irery
No ao anatin'ny sale... Misy hafa koa miery
Ao anatin'ny lobolobon'ny garana midoroboka
Ary efa niandry teo amim-po midobodoboka.
Tsy iza io fa Rahery... (Nony reny nisy avy
Dia niafina izy aloha)... Niditra Razazavavy
Dia nitehina variana tamin'ny fefin'ny sale
Ary toa mametsovetso sy lasam-borona endrey!...

Tonga aloha Raherilanto fa tsy tahaka ny omaly
Satria nentanim-po maika, sady dodona no faly...
Dia nipoitra moramora ny volana; ary tamin'izany
Injao feo mihirahira manonona ny teny mamy.
Ankona Rambolatiana, tsy nahahetsika intsony,
Nientanentana indray ny fanahiny sy fony...
Hoy 'ilay tonom-peo fantany mandrotsirotsy toa mozika
Miaraka amin'ny fisandratry ny volana baliaka:

" Nde hiaraka hijery ny volana hipoitra any
Amin'ny ora mahafeno alahelo ny eto an-tany;
Raha mitovy fo amiko ianao, ry zanak'olona,
Ndeha isika hiara-hitsinjo ny fiposaky ny volana!

" Mangamanga volon-tsetroka izao ny habakabatsika.
Raha toa mitovy volo tokoa ny nofinofintsika,
Dia hiaraka hianoka amin'ny taratra voalohany:
Zazavavy soa loatra ny volana amin'ny volon-dohany!

" Mba jereo ny farihy itarafany mangina.
Moa mientana ianao, ory sa am-pifaliana
Eo am-pijerena izany? Tiako ho fantatra tokoa!

" Izaho kosa dia mivetso endrika efa nolalaiko.
Volana ao anaty rano! Moa ny endrikao, ry Aiko,
Tsy mitaratra ao am-poko toy ny volana eroa " ?...

" Fa fitiavako ianao, fifaliako, fahasambarako,
Vahatr'aina, tanjon-tokana, eny tokana ifaharako...
Ametrahako ny androko, ny fo, fanahy sy fisainako,
Aminao no miantomboka ka mifarana ny fiainako!

" Fa fitiavako ianao, ... eritreritro, fanahiko;
Tsy hisaraka amiko, eny, n'aiza n'aiza tany hitsahiko,
Tompon'ny safidim-poko, manapaka ny momba ahy,
Anjely hiambina ahy hatrany raha izaho alaim-panahy.

" Fa fitiavako ianao, eny tena fitiavako,
Hira ao am-poko izany ka nasandratro eo am-bavako,
Hira mamiko indrindra, ô ka hirako hatrany!

" Fa fitiavako ianao, e fitiavako madio,
Hoy ny teny fivoadiana atolotro anao anio:
Ho fitiavako ianao, mandra-podiko ho tany..."

Io tolakandro io Rahanta, raha teo an-jaridaina,
Namboamboatra voninkazo dia mba lasalasa saina
Asa asa fotsiny eo izay namohafoha ny fony,
Tsy nataony hotsahivina nefa indro lahy tsaroany
F'iray volana androtr'io iny diavolana iny!
Tafafoha indray ka nihovitra tao anaty ny fitiany!
Ataony ahoana!... Ataony ahoana ny vetsovetso miolomay?
Indro izy fa nisokitra amin'ny vodihazo iray
Ny daty vao tsaroany eo ary mbola hotsaroany...
Daty nampifoha azy tamin'ny torimasom-pony!...

Fararano fenomanana manganohano sady tony...
Rahery, Rambola indreo mampianoka ny fony
Eo am-bodihazo iray... Efa misy azy ery!
Sambatra tokoa manko, safononoka fitia!...
Io no tiany fidoroboka amin'ny hazo rehetra eo.
( Teo koa Rahanta irery no variana anikeheo...)
Finaritra Rambolatiana maneho fitia tsy hita intsony
Tomaratra amin'ny endriny ny hasambarana ao am-pony;
Mijery azy ampamiratin'ny fanahim-pifaliana
Raherilanto ka finaritra sy sondriana dia sondriana.
Niomanany mialoha ny handronjina am-panahy
Sy am-po 'ty olon-tiany hifohafoha ka hahatsiahy
Ny datin'andro izay nihaonany voalohany hoatr'izao...
Androtr'io, hono izany, vao 'ray vola-mitatao...
Daty efa nohamasininy fa niorenan'ny fitiany,
Tiany hajoro ho tadidy dieny fe-ankehitriny.
Nataony ity Rambolatiana hahatsiaro, kanjo... asa,
Sondriana dia sondriana angaha ka tsy miherika ny lasa...

Indro izy fenofeno hampahatsiahy'ty olon-tiana:
" Mba tsy hohadinoinao na oviana na oviana
Dia sokiriko eto anio sy ao anatin'ny fonao
Ny datin'andro nanorenako ny fitiavako aminao... ".
Ndeha hisikotra azy manko nefa ankona nahita
Fa ny zavatra nokasainy indro zavatra efa vita...
Nofihininy Rambola ka tsy gagagaga moa!
Nientana izy: " Hay, hoy izy, efa vitanao mialoha " ?
Vao mainka gaga koa Rambola noho izy tsy nanao
Io sikotra eo io, sady izay tsy mitatao
Ho 'ray volana tanteraka raha tsy ny ampitso koa
Ny nihaonana voalohany nanolorana ny fo...
Ary ho porofo aza fa tsaroany tsisy very
'Reo teny tamin'izay dia voaveriny tsianjery...

Teo dia safotra Rahery nahatakatra avy hatrany.
Fanina izy... nihodina aminy ny habakabaka aman-tany
Miharihary izao ny marina ka mivaingana ao an-dohany:
Tsy Rambola hay akory 'lay nihaonany voalohany
Ka nataony hanorenana ny fitiavany tokoa
Araka ny voady masina nianianany tam-po!
Indro velona an-tsainy ny làlan'ny fitia nodiaviny:
Rahanta no namoha ny fony ka Rambola ity no tiaviny,
Fa tiany izao Rambolatiana, tiany koa raha tiany,
Zary anton'ny fiainany ary hany fifaliany...
Fitiavana efa tsy tanteraka nefa andraindrain-doria?
Asa izay filaza izany: hadalana? sanatria!
'zaho kosa dia milaza fa fitia tsaroana indrindra
ny fitiavana tsy to, tsy mba afaka nirindra...

Eo an-davarangany eo Rahanta sy Rambolatiana,
Vonto izato takariva ka variana dia variana.
Harivarivam-pararano manko mbola ahitana taratra
Mampifoha ny lohataona, mampahatsiahy ny fahavaratra
Nefa koa ahatsinjovana ny manga am-bodilanitra ory
Hiavian'ny ririnina tsy ho ela intsony akory.
Rahanta sy Rambolatiana indreo mangina fa variana...
Mitovy anefa ny eritreriny sy ny vetsony mangina
Mitopy itsy volon-danitra, mijery izato tokotany
Misimisy ahatsiarovany ny fahatanorany lany...
Ny volon'andro tahaka izao manetsiketsika ny fony
Hiaina am-panahy ny nofiny, tafatsahatra famony...
Tsy nofy akory, diso aho, tena nisy nefa lahy...
Tsy niainany ara-nofo, tam-panahy dia tam-panahy.

Izay mandalo harivariva eo anilan-tranony eo
Dia mamelovelo handre "piano" arahim-peo
Mikalokalo harivariva Rahanta sy Rambolatiana,
Kalon'olon-diso nofy manakoako fahoriana!
Zazavavy nanahoana tamin'ny fahatanorany
Ireo mpirahavavy ireo no dia tsontsa tahaka izany?...
--------